آشنایی با قرص کلونازپام | نحوه مصرف و تشخیص عوارض
- 01 خرداد 1402
- صفر نظر
- مغز و اعصاب
قرص کلونازپام که تحت نام‌های تجاری کلونوپین و ریوتریل به فروش می‌رسد، دارویی است که کاربردهای مختلفی دارد. این دارو برای پیشگیری و درمان بیماری‌هایی مانند تشنج، اختلال هراس، اختلالات اضطرابی و اختلالات حرکتی که به نام آکاتیزیا شناخته می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلونازپام دارویی آرام‌بخش است که جزو دسته بنزودیازپین‌ها طبقه‌بندی می‌شود. این دارو دارای خواصی مثل ضد اضطراب، آرام‌بخش، ضد تشنج، شل‌کننده عضلات اسکلتی و همچنین اثرات خواب‌آور است.
رایج‌ترین شکل مصرف کلونازپام به صورت قرص خوراکی است. اثرات دارو یک ساعت پس از مصرف پدیدار می‌شود و تأثیر آن بین 6 تا 12 ساعت باقی می‌ماند. کلونازپام نیمه عمر بالایی دارد که به 54-22 ساعت می‌رسد. نحوه کارکرد کلونازپام به این صورت است که با تسکین مغز و اعصاب عمل می‌کند. در واقع، کلونازپام فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز را کاهش می‌دهد. در ادامه بیشتر در مورد عوارض کلونازپام، نحوه مصرف، تداخلات دارویی و... بحث خواهیم کرد.
نکات مهم پیش از مصرف داروی کلونازپام
قرص کلونازپام ممکن است خطر ابتلا به مشکلات تنفسی جدی یا حتی تهدید کننده زندگی مانند کما را در صورت استفاده با برخی داروهای خاص افزایش دهد. چنانچه از داروهای خاصی از جمله داروهای مخدر مثل متادون، مورفین یا ترامادول استفاده می‌کنید، بایستی پزشک خود را در جریان قرار دهید.
پزشک، شما را به دقت تحت نظر خواهد داشت و در صورت لزوم، دوز مصرفی را تغییر می‌دهد. چنانچه داروهایی دیگری نیز همزمان با کلونازپام مصرف می‌کنید، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر سریعاً به پزشک مراجعه کنید. همچنین، شما بایستی اعضای خانواده خود را در جریان بگذارید تا در صورت بروز علائم جدی، بتوانند به شما برای مراجعه به پزشک یا اورژانس کمک کنند.
• سرگیجه غیرمعمول
• احساس سبکی سر
• کندی تنفس
• مشکل در نفس کشیدن
• خواب‌آلودگی شدید
• عدم پاسخگویی
کلونازپام می‌تواند باعث شود که بدن به آن عادت کند. پس، از مصرف دارو با دوز بالا یا برای مدت طولانی‌تر از توصیه پزشک خودداری کنید. چنانچه قرار است تحت درمان با کلونازپام قرار بگیرید، باید مصرف الکل و مواد مخدر را قطع کنید. چنین رفتارهایی در طول دوره درمان، می‌تواند خطر ایجاد عوارض جانبی جدی و تهدید کننده زندگی را افزایش دهد. به علاوه، اگر سابقه ابتلا به افسردگی یا بیماری روانی داشته‌اید، باید پزشک را قبل از شروع دوره درمان در جریان بگذارید.
از آنجایی که کلونازپام می‌تواند باعث وابستگی فیزیکی شود، از شروع مصرف خودسرانه آن اجتناب کنید. وابستگی فیزیکی می‌تواند باعث ایجاد علائم فیزیکی ناخوشایند در صورت قطع مصرف یا کاهش دوز دارو شود. چنانچه تحت درمان هستید، مصرف دارو را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید یا دوز آن را کاهش ندهید. قطع مصرف یکباره دارو می‌تواند وضعیت را تشدید کرده و باعث ایجاد علائم ترک شود که ممکن است تا هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد.
مشاوره با متخصص مغز و اعصاب
دریافت مشاوره‌ها
استفاده بهینه از قرص کلونازپام در درمان اختلالات خواب و بی خوابی
چنانکه در ابتدا اشاره شد، از قرص کلونازپام برای درمان اختلالات مرتبط با خواب نیز استفاده می‌شود. اهمیت خواب کافی و مناسب در سلامت هم جسمی و هم ذهنی بر هیچ کس پوشیده نیست. اما متأسفانه از هر 3 بزرگسال، 1 نفر استراحت کافی و مناسب را از طریق خواب دریافت نمی‌کند. اختلالات خواب و بی‌خوابی می‌تواند تأثیرات منفی مختلفی بر زندگی و سلامت فرد داشته باشد.
بی‌خوابی اغلب ناشی از وجود یک بیماری زمینه‌ای، رویداد آسیب‌زا یا تغییرات محیطی است. بنابراین، برای درمان بایستی به دنبال رفع علت ریشه‌ای بود. چنانچه اضطراب علت اصلی بی‌خوابی شما باشد، استفاده از داروی کلونازپام می‌تواند به برطرف کردن همزمان هر دو مشکل کمک کند. کاهش علائم اضطراب می‌تواند باعث بهبود الگو و کیفیت خواب در برخی بیماران شود. کلونازپام می‌تواند به درمان اضطراب و متعاقباً، برطرف کردن بی‌خوابی کمک کند.
اما فواید کلونازپام برای خواب فراتر از تنها کاهش استرس و اضطراب است. مطالعات نشان می‌دهند که این بنزودیازپین در درمان اختلال REM تأثیر بسیاری دارد. اختلال رفتار خواب REM باعث می‌شود که فرد رویاهای ناخوشایند واضح (ترس شبانه) را تجربه کند. افراد مبتلا به این اختلال، در حین چرخه REM خواب، صداهای ناهنجار و حرکات خشونت‌آمیزی را با دست‌ها و پاهایشان از خود بروز می‌دهند.
کلونازپام باعث افزایش سطح ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز می‌شود که مسئول آرامش بدن و ذهن هستند. به این ترتیب، سطح اضطراب در بسیاری افراد کاهش می‌یابد. شل شدن عضلات نیز می‌تواند باعث کاهش خطر تشنج شود، RLS را تسکین دهد و تعداد اختلالات REM را پایین بیاورد. قرص کلونازپام با کاهش تنش عضلانی منجر به آرامش عمیق بدن می‌شود. این امر به نوبه خود باعث می‌شود که خواب عمیق‌تری را در طول سایر مراحل چرخه خواب تجربه کنید.
دوز مصرفی کلونازپام برای خواب
اگر نخستین باری است که می‌خواهید از داروی کلونازپام برای خواب استفاده کنید، مهم است که از دوز پایین شروع کنید. میانگین دوز مصرفی کلونازپام بین 0.25 تا 2 میلی‌گرم و در حدود 30 دقیقه قبل از خواب است. شما نبایستی از بیش از 4 میلی گرم در روز از این دارو استفاده کنید. بیمارانی که از کلونازپام برای رفع مشکلاتی به غیر از بی‌خوابی (مانند تشنج، اضطراب و RLS) استفاده می‌کنند، اغلب می‌توانند تا 4 بار در روز آن را مصرف کنند.
یک متخصص می‌تواند به تجویز دوز مناسب با توجه به نیازهای شما کمک کند. چنانچه از مشکلات خواب و یا بی‌خوابی رنج می‌برید، قبل از مصرف خودسرانه حتماً با پزشک مشورت کنید. پزشکان متخصص مدیست آمادگی دارند تا پاسخگوی سؤالات شما در این رابطه باشند و راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار دهند.
نقش و کاربرد قرص کلونازپام در اختلالات اضطراب و استرس
از قرص کلونازپام ممکن است برای درمان انواع اختلالات اضطراب مثل اضطراب اجتماعی، اختلال هراس و اضطراب فراگیر استفاده شود.
اختلال اضطراب اجتماعی که قبلاً فوبیای اجتماعی نام داشت، نوعی اختلال مربوط به سلامت روان است که در آن فرد در مواجهه با محیط پیرامون یا موقعیت‌های اجتماعی دچار استرس و اضطراب شدیدی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال هراس یا پانیک، دچار اضطراب شدیدی می‌شوند که از آن با عنوان حمله هراس یاد می‌شود. افرادی که از اضطراب فراگیر رنج می‌برند، احساس اضطراب عمومی‌تری را تجربه می‌کنند. این نوع استرس و اضطراب اغلب منبع خاصی ندارد.
همانطور که گفته شد، داروهای بنزودیازپین مانند کلونازپام فعالیت الکتریکی مغز را کاهش می‌دهند. به همین دلیل است که از این دسته داروها اغلب برای درمان اضطراب استفاده می‌شود. این دارو به سرعت علائم اختلال اضطراب اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ظاهر شدن سایر علائم بالقوه آن ممکن است بیشتر طول بکشد.
اگرچه دقیقاً مشخص نیست که قرص کلونازپام چگونه هراس را کاهش می‌دهد، اما تصور بر آن است که با فعال شدن یک انتقال‌دهنده عصبی بازدارنده به نام گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) مرتبط باشد. کلونازپام با متصل شدن به این گیرنده‌ها در مغز، فعالیت آن را کاهش می‌دهد.
برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی، از کلونازپام به همراه یک داروی ضد افسردگی مانند داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) استفاده می‌شود. داروهای SSID خط مقدم در درمان اضطراب اجتماعی محسوب می‌شوند. چنانچه این داروها به تنهایی تأثیرگذار نباشند، از کلونازپام نیز ممکن است استفاده شود.
از آنجایی که تأثیر کلونازپام به سرعت ظاهر می‌شود، می‌توان آن را در مواقع لزوم مانند زمان بروز اضطراب عملکرد مصرف کرد. اضطراب عملکرد مثلاً زمانی بروز می‌کند که شخص قرار است در سخنرانی بزرگی شرکت داشته باشد. چون داروهای ضد اضطراب مانند کلونازپام دارای خطر وابستگی هستند، ممکن است فقط برای کوتاه مدت تجویز شوند.
مزایا و محدودیت های کلونازپام در مقایسه با سایر داروهای ضد اضطراب
قرص کلونازپام دارای تأثیرگذاری سریعی است و اثرات آن به سرعت پس از مصرف ظاهر می‌شوند. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، به طور معمول در حدود یک ساعت طول می‌کشد که اثرات کلونازپام خود را نشان دهد. از آنجایی که کلونازپام معمولاً به صورت قرص حل شونده خوراکی در دسترس بیماران قرار می‌گیرد، به سرعت روی زبان حل می‌شود. اثرگذاری سریع این بنزودیازپین نیز تا حدی به همین موضوع برمی‌گردد.
مزایای کلونازپام در مقایسه با سایر داروهای ضد اضطراب به همینجا ختم نمی‌شود. همانطور که اشاره کردیم، از کلونازپام به همراه سایر داروهای ضد افسردگی برای درمان اختلال هراس استفاده می‌شود. یکی از مهم‌ترین مزایای این دارو به علائم ترک آن برمی‌گردد. همانطور که می‌دانید، استفاده طولانی مدت از چنین داروهایی می‌تواند باعث وابستگی شود. کنار گذاشتن یکباره دارو باعث ایجاد علائم ترک در فرد خواهد شد. اما کلونازپام در مقایسه با انواع دیگر داروهای مشابه، علائم ترک کمتر شدیدی ایجاد می‌کند.
قرص کلونازپام اکثراً با داروی زاناکس یا آلپرازولام مورد مقایسه قرار می‌گیرد، زیرا این دو علاوه بر آنکه به یک دسته دارویی تعلق دارند، نحوه عملکرد آن‌ها نیز به یکدیگر مشابه است و با کاهش فعالیت دستگاه عصبی مرکزی، بر بدن تأثیر می‌گذارند. یک تفاوت کلونازپام با سایر داروهای ضد اضطراب مانند آلپرازولام آن است که برای پیشگیری و درمان تشنج نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کلونازپام می‌تواند اعتیادآور باشد. از همین رو، برای کاهش خطر وابستگی و جلوگیری از بروز عوارض کلونازپام، لازم است که دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. مصرف کلونازپام می‌تواند مشکلاتی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه، مشکل در تمرکز و مشکلات حافظه را در فرد مصرف‌کننده ایجاد کند. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های کلونازپام مربوط به ممنوعیت مصرف آن در دوران بارداری است.
نحوه مصرف قرص کلونازپام
کلونازپام به صورت قرص و قرص حل شونده خوراکی تولید و در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. قرص‌های حل شونده خوراکی به سرعت در دهان حل و از راه زبان جذب می‌شوند. این دارو را معمولاً یک تا سه بار در روز مصرف می‌کنند. قرص کلونازپام را می‌توانید بدون غذا یا همراه با غذا استفاده کنید. توصیه می‌شود که کلونازپام را هر روز در ساعت تقریباً مشخصی استفاده کنید. دستورالعمل پزشک را به دقت دنبال کنید و چنانچه با هر سؤال یا نکته مبهم مواجه شدید، از پزشک بخواهید که آن را به شما توضیح دهد.
سعی نکنید که قرص‌های حل شونده را با فشار از فویل خارج کنید. در عوض، از دست‌هایتان برای جدا کردن قرص از بسته‌بندی استفاده کنید. از خشک بودن دست‌ها مطمئن شوید. پس از خارج کردن، قرص را بلافاصله در دهان خود قرار دهید، زیرا به سرعت حل خواهد شد.
پزشک احتمالاً دوره درمان را با دوز پایین شروع خواهد کرد و به تدریج دوز را افزایش می‌دهد. ممکن است چند هفته یا بیشتر طول بکشد تا اثرات کلونازپام را کاملاً حس کنید. دوباره تأکید می‌کنیم که مصرف دارو را خودسرانه قطع نکنید، زیرا ممکن است علائم ترک مانند تشنج، توهم، تعریق، اضطراب، مشکلات خواب و غیره را تجربه کنید.
دوز معمول کلونازپام چقدر است؟
دوز مصرفی کلونازپام به عوامل مختلفی بستگی دارد. پزشک بر اساس فاکتورهای زیر دوز کلونازپام را تعیین می‌کند که عبارتند از:
• نوع و شدت بیماری
• سن بیمار
• شکل داروی کلونازپام
• سایر شرایط پزشکی بیمار
به طور کلی، دوز تجویزی برای قرص کلونازپام در بزرگسالان و کودکان به صورت زیر است.
• صرع در بزرگسالان. هر شب 1 میلی‌گرم به عنوان دوز شروع مصرف می‌شود و به 4 تا 8 میلی‌گرم طی 2 تا 4 هفته افزایش پیدا می‌کند.
• صرع در کودکان. دوز مصرف در کودکان به سن آن‌ها بستگی دارد، اما پزشک دوز را طی 2 تا 4 هفته به تدریج افزایش می‌دهد.
• اسپاسم عضلانی غیر ارادی در بزرگسالان. هر شب 1 میلی‌گرم به عنوان دوز شروع مصرف می‌شود و به 4 تا 8 میلی‌گرم طی 2 تا 4 هفته افزایش پیدا می‌کند.
• اختلال هراس. روزانه بین 1 تا 2 میلی‌گرم
• سندروم پای بی‌قرار. روزانه بین 500 میکروگرم تا 2 میلی‌گرم
اگر بیشتر از 65 سال سن دارید یا از مشکلات کبدی، کلیوی یا تنفسی شدید رنج می‌برید، پزشک ممکن است دوز کمتری را تجویز کند.
عوارض جانبی داروی کلونازپام
قرص کلونازپام ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی خفیف یا جدی شود. در اینجا قصد داریم به عوارض کلونازپام بپردازیم که ممکن است با مصرف آن بروز پیدا کنند. البته توجه داشته باشید که در این فهرست به تمامی عوارض جانبی احتمالی این دارو اشاره نشده است. چنانچه نیازمند اطلاعات تکمیلی در این رابطه هستید، می‌توانید با پزشکان متخصص مدیست تماس بگیرید تا راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار دهند. از شایع‌ترین عوارض جانبی کلونازپام می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
• خواب‌آلودگی
• مشکل در راه رفتن
• مشکل در هماهنگی بدن
• سرگیجه
• افسردگی
• خستگی
• مشکلات حافظه
توجه داشته باشید که این دسته از عوارض کلونازپام چنانچه خفیف باشند، معمولاً در عرض چند روز یا نهایتاً چند هفته خود به خود از بین می‌روند. اگر عوارض جانبی شدیدی را تجربه کردید یا با گذشت زمان این عوارض از بین نرفتند، باید پزشک خود را در جریان بگذارید.
عوارض جانبی ناشی از مصرف کلونازپام همیشه خفیف نیستند و برخی اوقات ممکن است علائم شدیدی را تجربه کنید. در صورت مشاهده عوارض جانبی شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. چنانچه علائم بسیار شدیدی داشته باشید که به نظر می‌رسد می‌تواند زندگی‌تان را در معرض خطر قرار دهد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا به مراکز درمانی مراجعه کنید. عوارض جانبی جدی ناشی از مصرف کلونازپام می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
• افکار خودکشی
• تشنج. چنانچه فرد مصرف دارو را به یکباره قطع کند یا اگر سابقه تشنج داشته باشد، احتمال بروز تشنج ناشی از مصرف افزایش می‌یابد.
مشاوره با پزشک
علائم ترک قرص کلونازپام
اگرچه استفاده از بنزودیازپین‌هایی مانند کلونازپام می‌تواند به کنترل بیماری صرع کمک زیادی کند، اما مصرف طولانی مدت آن می‌تواند باعث ایجاد عوارض جانبی بالقوه در فرد مانند تداخل در عملکردهای شناختی و رفتاری شود. بسیاری از افرادی که تحت درمان طولانی مدت با قرص کلونازپام قرار می‌گیرند، دچار وابستگی به دارو می‌شوند. استفاده از الکل یا سایر داروهای سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی مرکزی همزمان با مصرف کلونازپام می‌تواند عوارض کلونازپام را تا حد زیادی تشدید کند. علائم مرتبط با ترک کلونازپام عبارتند از:
• اضطراب
• تحریک‌پذیری
• بی‌خوابی
• لرزش
• سردرد
• دل درد
• توهمات
• افکار یا تمایلات خودکشی
• افسردگی
• خستگی
• سرگیجه
• تعریق
• گیجی
• احتمال تشدید اختلال هراس
• تشنج (در صورت استفاده طولانی مدت از دوزهای بسیار بالا)
تداخلات دارویی با کلونازپام
حال که راجع به عوارض کلونازپام بحث کردیم، نوبت به تداخلات دارویی می‌رسد. قبل از شروع مصرف قرص کلونازپام، چنانچه از داروهای دیگری استفاده می‌کنید، باید پزشک معالج خود را در جریان بگذارید. مطلع کردن پزشک می‌تواند به جلوگیری از بروز تداخلات دارویی کمک کند. چنانچه سؤالی در مورد تداخلات دارویی با کلونازپام دارید، با پزشک معالج خود صحبت کنید. برخی از دسته‌های دارویی خاص می‌توانند با کلونازپام تداخل داشته باشند که عبارتند از:
• داروهای ضد روان‌پریشی مانند آریپیپرازول، هالوپریدول، ریسپریدون و کلوزاپین
• برخی داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین، کلومیپرامین، میرتازاپین، فنلزین و سلژیلین
• برخی داروهای ضد قارچ مانند فلوکونازول، ایتراکونازول و کتوکونازول
• اپیوئیدها مانند هیدروکودون، متادون، مورفین، اکسی کدون و ترامادول
• سایر بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام، دیازپام و لورازپام
• سایر داروهای تشنج مانند کاربامازپین، گاباپنتین، لاموتریژین، فنی توئین و توپیرامات
• آنتی هیستامین‌ها مانند کلرفنیرامین، دیمن هیدرینات، دیفین هیدرامین و پرومتازین
• قرص‌های خواب مانند اسزوپیکلون، زالپلون و زولپیدم
• محرک‌ها مانند آمفتامین، دکستروآمفتامین، لیسدگزامفتامین و متیل فنیدات
• بوپروپیون
• بوسپیرون
• کلونیدین
آیا کلونازپام با الکل تداخل دارد؟
در جواب این سؤال رایج باید بگوییم، بله. پزشک قطعاً به شما توصیه خواهد کرد که از مصرف الکل با کلونازپام خودداری کنید، زیرا می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. استفاده از الکل حتی می‌تواند خطر سوء مصرف کلونازپام را افزایش دهد. کلونازپام و الکل هر دو می‌توانند باعث کند شدن فعالیت دستگاه عصبی مرکزی شوند. این امر می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی زیر شود.
• خواب‌آلودگی شدید
• از دست دادن حافظه
• مشکلات هماهنگی
• افسردگی تنفسی
• کما
سخن آخر مدیست
داروهای خود را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید. مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند خطر اوردوز یا مرگ را افزایش دهد. کلونازپام را در دمای اتاق بین 15 و 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. اکیداً توصیه می‌شود که از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید. ما سعی کردیم که در این مطلب جوانب مختلف مربوط به قرص کلونازپام را پوشش دهیم. چنانچه به مشاوره یا راهنمایی بیشتری در این رابطه نیاز دارید، کافی است که با کارشناسان مدیست تماس بگیرید. پزشکان متخصص این مجموعه به صورت غیر حضوری و آنلاین پاسخگوی سؤالات شما عزیزان هستند.
