وسواس فکری چیست و هر آنچه باید در مورد وسواس فکری شدید بدانید
- 02 آذر 1401
- صفر نظر
- روانشناسی
اختلال وسواس فکری - اجباری (OCD) یک اختلال اضطرابی است. این بیماری موجب ایجاد افکار نادرست و به طور کلی وسواس فکری شدید خواهد شد. این وسواس‌ها به طور معمول تکرار میشوند و می‌توانند به شکل افکار، ایده‌ها یا احساساتی مزاحم باشند.
وسواس‌های مدنظر می‌توانند فرد را به انجام اعمال خاصی سوق دهد و اغلب به طور مکرر جهت کاهش اضطراب ناشی از وسواس (اجبار) ایجاد میشوند. در ادامه با مدیست همراه باشید تا در این زمینه اطلاعات بیشتری را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.
آشنایی مقدماتی با وسواس فکری شدید
وسواس فکری چیست؟ این پرسش بخش کثیری از افراد است. به طور کلی OCD در بسیاری از بیماران می‌تواند حول موضوعات خاصی مانند ترس از آلودگی، ترس از معاشرت و ... متمرکز شود. اگر افکار وسواسی نادیده گرفته شوند یا رفتارهای اجباری قابل انجام نباشد، فرد دچار افزایش اضطراب و پریشانی خواهد شد.
بنابراین، OCD در صورت عدم درمان می‌تواند به طور قابل‌توجهی در فعالیت‌های روزانه، عملکرد طبیعی و تعاملات اجتماعی تداخل ایجاد کند. به طور معمول، فرد مبتلا به OCD ممکن است تشخیص دهد که افکار وسواسی او درست نیست، اما همچنان در رها شدن از این افکار یا متوقف کردن رفتارهای اجباری با مشکل مواجه می‌شود.
تصور بر این است که OCD تقریباً دو الی سه درصد از جمعیت ایالات متحده را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و به نظر می‌رسد در زنان شایع‌تر از مردان باشد. میانگین سن شروع OCD 19 سالگی است، اما این بیماری در 25 درصد موارد تا سن 14 سالگی تشخیص داده می‌شود. در ادامه بحث وسواس فکری شدید اطلاعات جامع‌تری در این زمینه ارائه می‌کنیم.
مشاوره آنلاین روانشناسی
دریافت مشاوره‌ها
وسواس
افکار وسواسی در OCD اغلب شامل تصور نتیجه ترسناک هستند. این وسواس‌ها ممکن است آن‌قدر طاقت‌فرسا شوند که افراد را به انجام اعمال اجباری سوق دهد. چنین وسواس‌هایی اغلب وقت‌گیر و برای فرد ناراحت‌کننده هستند ولی متأسفانه بیمار کنترلی بر آنها ندارد.
اگرچه بسیاری از مبتلایان به OCD می‌دانند که افکارشان واقع‌بینانه نیست، اما نمی‌توانند مشکلاتشان را تنها با منطق یا استدلال حل کنند. افراد ممکن است سعی کنند با نادیده گرفتن یا سرکوب وسواس‌ها یا با پرت کردن حواس خود، ناراحتی‌شان را کاهش دهند، اما چنین مواردی موجب ناراحتی بیشتر فرد شود. در ادامه به چند نمونه مهم در این زمینه و همچنین ارتباط آنها با درمان وسواس فکری می‌پردازیم.
آسیب‌ها و ارتباط آنها با وسواس فکری شدید
افراد دچار وسواس فکری شدید ممکن است فکر کنند که به خود یا دیگران آسیب مي‌رسانند. این آسیبی نیست که عمداً ایجاد شود، بلکه ناخواسته و در اثر بی‌احتیاطی خود آنها ایجاد می‌گردد.
برخی از افکار وسواسی می‌توانند شک و تردیدهای دائمی را در مورد قفل بودن درهای خانه ایجاد کنند. این نوع وسواس می‌تواند منجر به اجبارهایی مانند بررسی مداوم قفل بودن درها یا خاموش بودن فر شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانید با پزشکان مدیست تماس برقرار کنید.
آلودگی
کسانی که وسواس آلودگی دارند معمولاً به شدت فزاینده‌ای از میکروب‌ها، خاک و بیماری‌های مختلف می‌ترسند. آنها از این ترس دارند که توسط افراد دیگر و یا حتی محیط‌زیست آلوده شوند. این افراد حتی دوست ندارد توسط افراد دیگری لمس شوند و یا حتی فرزندان خود را لمس کنند.
بیماری جسمی و وسواس فکری شدید
با این نوع وسواس، افراد همواره نگران بیمار شدن هستند. آنها ممکن است نسبت به بعضی از فرایندهای بدن خود مانند تنفس بیش از وسواس داشته باشند. این وسواس‌های جسمی می‌تواند منجر به وسواس‌های مرتبط با بیماری و یا ایجاد درد تخیلی شود.
کمال‌گرایی
کسانی که وسواس‌هایی پیرامون کمال‌گرایی دارند ممکن است بیش از حد به دقت و تقارن توجه داشته باشند. آنها در مورد مواردی که به روش خاصی سازماندهی نشدهاند نگرانی خاصی خواهند شد. کمال‌گرایی بد نیست، اما اگر به حد وسواس برسد واقعاً خطرناک است.
باورهای خرافی
برخی از افراد مبتلا به وسواس فکری شدید ممکن است وسواس‌هایی پیرامون سوءظن داشته باشند. این نوع وسواس می‌تواند به اعداد، اشیا، رنگ‌ها و ذکر کلمات مختلف مربوط باشد. به عنوان مثال، قبل از خروج از اتاق 7 بار کلید چراغ را روشن و خاموش کنند.
چنین افرادی احتمالاً در مورد چیزی که آن را بدشانس می‌دانند نگرانی‌های شدیدی داشته دارند و سعی می‌کنند تا حد امکان از آنها اجتناب نمایند.
از دست دادن کنترل
برخی از افراد ممکن است وسواس بیش از حد در مورد توهین تصادفی به کسی و انجام اعمال تکانشی مانند فحش، گفتن چیزی ممنوعه یا دزدی داشته باشند.
این افراد تصاویر ذهنی زیادی دارند که ماهیت تهاجمی یا وحشتناک خواهد داشت. این افراد همواره در مورد فریاد زدن یا رفتار نامناسب در جمع فکر می‌کنند. به دلیل این همین افکار، آنها معمولاً دوست ندارد در جمع ظاهر شوند.
مشاوره با پزشک
دین‌داری
کسانی که دارای وسواس مذهبی هستند ممکن است افکار وسواسی، نگرانی یا اضطرابی پیرامون قضاوت اخلاقی داشته باشند. آنها احتمالاً همواره نگرانی بیش از حدی در مورد توهین به نهادهای مذهبی خواهد داشت.
افکار جنسی ناخواسته
افراد مبتلا به وسواس فکری شدید جسنی همواره دارای افکار منحرفانه جنسی هستند. این افکار می‌توانند بسیار ناراحت‌کننده باشد و به پرخاشگری جنسی، اعمال نامناسب در مورد کودکان یا محارم منجر شوند. در ادامه پرسش به این پاسخ که وسواس فکری چیست به اجبارها می‌پردازیم.
اجبارها
اجبار در OCD نتیجه افکار وسواسی است. این اجبارها می‌توانند رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی خاصی باشند که افراد احساس می‌کنند در پاسخ به یک وسواس مجبور به انجام آن هستند.
از این اجبارها برای پیشگیری یا کاهش ناراحتی مرتبط با وسواس استفاده می‌شود. اجبارها می‌توانند شامل تکرار مداوم یک عمل یا اختلال در روال عادی زندگی باشند. این اجبارها احتمالاً با وسواس‌های واقعی ارتباطی ندارند. اجبارها اغلب هیچ لذتی به همراه نمی‌آورند، فقط باعث تسکین موقت اضطراب میشوند.
جهت درمان وسواس فکری باید با این اجبارها آشنا شد. چند نمونه از اجبار عبارت‌اند از:
• شستشو و تمیزکردن: به عنوان مثال شستن بیش از حد دست و تمیزکردن یک شی.
• چک کردن: به عنوان مثال چک کردن مکرر اجاق‌گاز، قفل در، خاموش بودن همه لامپ‌ها.
• نظم: به عنوان مثال چیدمان اقلام به‌گونه‌ای خاص یا تمایل به قرار دادن اقلام در یک نقطه.
• شمارش: به عنوان مثال شمارش یک عدد خاص، شمارش تعداد قدم‌هایی که برداشته شده است یا ضربه زدن روی یک آیتم به یک میزان خاص.
تشخیص وسواس فکری شدید
برای تشخیص وسواس فکری شدید، بیمار باید معیارهای ذکر شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) را داشته باشند. این معیار بیان می‌کند که بیمار باید وسواس، اجبار یا هر دو را داشته باشد. وسواس با موارد زیر تعریف می‌شود:
• افکار، تصمیمات یا تصاویر مکرر و مداومی که در طول اختلال تجربه میشوند. این افکار معمولاً مزاحم هستند و فرد به شدت مضطرب می‌شود.
• فردی که سعی در نادیده گرفتن یا سرکوب کردن این افکار، انگیزه‌ها و تصاویر دارد یا با برخی از افکار یا اعمال (مثلاً یک اجبار خاص) آنها را خنثی می‌کند.
اجبارها در معیارهای DSM-5 با موارد زیر تعریف میشوند:
• رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی که فرد احساس می‌کند در پاسخ به یک وسواس یا بر اساس قوانینی که باید به شدت اعمال شوند، مجبور به انجام آنها است.
• این رفتارها یا اعمال ذهنی به منظور پیشگیری یا کاهش پریشانی یا جلوگیری از رویداد یا موقعیت‌های وحشتناک انجام میشوند. با این حال، چنین رفتارها یا اعمال ذهنی با چیزی که برای خنثی کردن یا جلوگیری از آن طراحی شده‌اند مرتبط نیستند و معمولاً منجر به بدتر شدن اوضاع میشوند.
برای برآورده شدن معیارها، وسواس‌ها یا اجبارهای مربوطه باید زمان بر باشند، برای مثال بیش از یک ساعت از وقت بیمار را در هر روز بگیرند یا باعث ناراحتی و اختلال قابل توجه بالینی در زمینه‌های اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم عملکردی شوند.
برای تشخیص وسواس فکری شدید، اختلالات نباید با شرایط دیگری مانند اختلال اضطراب فراگیر یا اوتیسم مرتبط باشند. علاوه بر این، اختلالات مدنظر نباید به دلیل اثرات فیزیولوژیکی مستقیم یک ماده یا یک وضعیت پزشکی عمومی ایجاد شده باشند.
علل و عوامل خطر
دلیل مستقیمی برای شروع وسواس فکری شدید پیدا نشده است و دلایل این بیماری به طور کامل شناخته نشدهاند. با این حال، برخی نظریه‌ها برای علل احتمالی و عوامل خطر این بیماری دلایلی را عنوان کرده‌اند. عوامل ژنتیکی می‌تواند یک علت بالقوه برای OCD باشد. به نظر می‌رسد OCD در خانواده‌ها نیز دیده می‌شود، بنابراین کسانی که والدینی با این بیماری دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به OCD هستند.
OCD همچنین می‌تواند در نتیجه سایر شرایط سلامت روانی که فرد تجربه می‌کند ایجاد شود. معمولاً سایر بیماری‌های همراه با OCD شامل اختلالات اضطرابی (مانند اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی) و اختلالات خلقی (مانند اختلال افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی) هستند.
برخی از علائم OCD با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی دارند. به عنوان مثال، افکار وسواسی می‌تواند شبیه افکار اضطرابی افراد دارای OCD باشد. رفتارهای اجباری تکراری نیز ممکن است مشابه رفتارهای افراد مبتلا به اختلالات تیک تشخیص داده شوند.
یکی دیگر از علل احتمالی OCD آسیب ضربه مغزی است. برخی از موارد گزارش کرده‌اند که شروع حاد OCD در طی یک روز تا چند ماه پس از آسیب تروماتیک مغزی مشاهده شده است. علائم OCD همچنین با ضایعات سکته مغزی، تومورهای مغزی و بیماری پارکینسون مرتبط هستند، اما سایر موارد با وسواس فکری چیست؟ در ادامه به این موضوع می‌پردازیم.
سایر موارد مرتبط با وسواس فکری شدید
به نظر می‌رسد وسواس فکری شدید به خوبی به دارویی‌‌هایی پاسخ می‌دهد که بر انتقال‌دهنده عصبی سروتونین (به ویژه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین؛ SSRI ها) تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل، پیشنهاد شده است که سطح سروتونین و نحوه پردازش این ماده شیمیایی توسط مغز با OCD مرتبط است.
با این حال، با توجه به اینکه بسیاری از افراد مبتلا به OCD از بیماری‌های دیگری نیز رنج می‌برند (مانند اختلالات اضطرابی و خلقی) ممکن است دارویی که سروتونین را هدف قرار می‌دهد، به جای OCD، بیماری‌های دیگر را بهبود ببخشد.
استرس شدید نیز می‌تواند عاملی برای شروع OCD باشد. ترس اولیه ناشی از یک دوره استرس‌زا باشد، به عنوان مثال از دست دادن یک عزیز، زایمان، بیماری جدی و ... در این زمینه مؤثر هستند. از آنجایی که OCD می‌تواند ناشی از موقعیت‌های بسیار استرس باشد، رابطه نزدیکی بین این بیماری و بیماری PTSD وجود دارد.
OCD یک بیماری واگیردار نیست، اما بچه‌ها می‌توانند با مشاهده والدین خود آن را یاد بگیرند. به طور کلی ترس‌ها و اجبارهای وسواسی ممکن است به صورت ناخودآگاه به فرد دیگری منتقل شوند.
ممکن است همیشه محرک قابل‌توجهی وجود نداشته باشد که وسواس‌ها و اجبارها را شروع کرده باشد. در بسیاری از افراد وسواس فکری شدید به صورت ناگهانی ظاهر نمی‌شود، بلکه در طول سالیان متمادی و به دلیل عدم درمان صحیح رخ می‌دهد.
راه‌های درمان وسواس فکری چیست؟
درمان وسواس فکری به علائم تجربه شده و میزان تأثیر آنها بر زندگی و عملکرد کلی فرد بستگی دارد. روان درمانی، به ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT) یک درمان محبوب برای OCD است. به طور خاص برای OCD، نوعی از CBT به نام پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP) در کنار درمان شناختی برای درمان CBT به کار می‌رود.
ERP شامل قرار دادن فرد مبتلا به OCD در معرض موقعیت‌ها یا اشیایی است که باعث ترس و اضطراب او می‌شود. سپس به آنها دستور داده می‌شود که از انجام اجبارهای مربوطه اجتناب کنند.
این روش معمولاً منجر به افزایش سطح اضطراب فرد می‌شود. بیمار با قرار گرفتن در موقعیتی ترسناک و بدون اینکه هیچ اتفاق بدی برای او بیفتد (علت اصلی وسواس فرد) می‌آموزد که افکار ترسناک او فقط خیال هستند و جایی در واقعیت ندارد.
نتیجه گیری
وسواس فکری شدید یک بیماری روحی – فیزیکی محسوب می‌شود که می‌تواند بیمار را به شدت برنجاند. در بسیاری از موارد بیمار هیچ اشتیاقی به انجام موارد اجباری ندارد، اما اگر دست از این امور بردارد، شرایط وی بدتر خواهد شد.
بهترین راه برای درمان این بیماری، مراجع به متخصصان معتبر است. اگرچه درمان می‌تواند کمی زمان‌بر باشد، اما خوشبختانه بسیاری از افراد می‌توانند به نحو کامل بهبود یابند. اگر در این زمینه پرسش خاصی دارید و یا هنوز کنجکاو هستید، میتوانید از خدمات آنلاین کلینیک مدیست استفاده کنید.
