علت پلاکت خون پایین چیست؟ | همراه با تشخیص و درمان
- 11 شهریور 1402
- صفر نظر
- خون و سرطان
پلاکت خون پایین یا ترومبوسیتوپنی وضعیتی است که در آن تعداد پلاکت‌های خون فرد کاهش یافته است. منظور از پلاکت‌ها همان سلول‌های خونی است که مسئولیت لخته کرن خون در صورت نیاز را بر عهده دارند. در واقع پلاکت‌ها به تشکیل لخته‌ها یا پلاگ‌ها برای جلوگیری از خونریزی زخم‌ها کمک می‌کنند. افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی شدید ممکن است به راحتی دچار خونریزی شوند و برای توقف آن مشکل داشته باشند. با این حال، کسانی که ترومبوسیتوپنی خفیف دارند حتی در صورت خونریزی شدید نیز ممکن است دچار مشکل نشوند.
پس ترومبوسیتوپنی دارای دو شکل خفیف و شدید است. اشکال خفیف خیلی خطرناک نیستند و به ندرت باعث خونریزی غیرطبیعی می‌شوند. در مقابل، اشکال شدید زندگی فرد مبتلا را تهدید می‌کنند. زیرا ممکن است باعث خونریزی گوارشی، قاعدگی شدید یا خونریزی مغزی (خونریزی در مغز) شوند. با ما باشید تا به این سوال که پلاکت خون باید چند باشد پاسخ دهیم.
پلاکت خون چیست؟
پلاکت خون سلولی است که خون را لخته می‌کند. وجود این سلول‌ها برای توقف خونریزی در هر قسمت از بدن ضروری است. حال اگر تعداد این سلول‌ها کاهش یابد فرد به وضعیتی به نام ترومبوسیتوپنی دچار می‌شود. در این وضعیت تعداد پلاکت‌های خون کاهش می‌یابد و لخته شدن خون به سختی انجام می‌شود. نام دیگر پلاکت‌ها ترومبوسیت است. سیتوپنی اصطلاحی است که برای اشاره به درصد کمتر از حد طبیعی سلول‌های خونی استفاده می‌شود. بنابراین، ترومبوسیتوپنی، تعداد پلاکت‌های کمتر از حد طبیعی را توصیف می‌کند.
در افراد سالم، خون حاوی 150000 تا 450000 پلاکت در هر میکرولیتر خون است. خونریزی بیش از حد ناشی از ترومبوسیتوپنی با کاهش تعداد پلاکت‌ها بیشتر محسوس می‌شود. سه سطح مختلف از پلاکت خون پایین وجود دارد که شدت این بیماری در بدن فرد مبتلا را مشخص می‌کند:
ترومبوسیتوپنی خفیف. این سطح از بیماری زمانی رخ می‌دهد که سطح پلاکت خون بین 100000 تا 150000 پلاکت در میکرولیتر باشد. ترومبوسیتوپنی خفیف معمولاً خطر خونریزی را افزایش نمی‌دهد.
ترومبوسیتوپنی متوسط. این سطح از بیماری زمانی رخ می‌دهد که سطح پلاکت خون بین 50000 تا 99999 پلاکت در میکرولیتر باشد. ترومبوسیتوپنی متوسط نیز معمولاً خطر خونریزی را افزایش نمی‌دهد.
ترومبوسیتوپنی شدید. این سطح از بیماری زمانی رخ می‌دهد که سطح پلاکت به زیر 50000 پلاکت در میکرولیتر می‌رسد. ترومبوسیتوپنی شدید خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. هنگامی که تعداد پلاکت‌ها کمتر از 10000 پلاکت در هر میکرولیتر باشد، خطر خونریزی زندگی فرد را تهدید می‌کند.
اکنون می‌دانید پلاکت خون باید چند باشد تا فرد دچار ترومبوسیتوپنی نشود.
مشاوره با فوق تخصص خون
دریافت مشاوره‌ها
چه چیزی پلاکت خون را کاهش می دهد؟
ترومبوسیتوپنی می‌تواند زمانی رخ دهد که مغز استخوان پلاکت کافی تولید نمی‌کند. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد. برخی داروها، شیمی درمانی (داروهای درمان سرطان)، پرتودرمانی، عفونت‌ها، تغذیه نامناسب یا شرایط ژنتیکی ارثی می‌توانند باعث توقف ساخت پلاکت در مغز استخوان شوند. برخی از سرطان‌ها نیز می‌توانند در مغز استخوان ایجاد شوند، مانند لوسمی (سرطان گلبول‌های سفید). از طرفی برخی سرطان‌ها می‌توانند به داخل مغز نفوذ کنند، مانند تومورهای جامد (متاستازها) و باعث شوند مغز پلاکت کافی مورد نیاز بدن را تولید نکند. برخی از اختلالات متابولیک نیز می‌توانند باعث نفوذ پروتئین‌ها یا چربی‌های غیرطبیعی به مغز شوند و تولید پلاکت‌ها در مغز را متوقف کنند.
علاوه بر آنچه در بالا ذکر شد پلاکت خون پایین همچنین می‌تواند زمانی رخ دهد که پلاکت‌ها توسط سیستم ایمنی، طحال یا کبد از جریان خون خارج می‌شوند. علل شایع این امر عبارتند از عفونت‌ها، داروها، یک بیماری خودایمنی، اختلالات خونریزی ارثی یا اکتسابی، بزرگ شدن طحال به هر دلیلی، بیماری‌های کبدی، نقص یا اختلال ارثی ایمنی.
در کل می‌توان گفت ترومبوسیتوپنی اغلب به دلیل شرایط پزشکی یا مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود. با این حال سابقه خانوادگی نیز ممکن است یک عامل برای ابتلا به این بیماری باشد.
شرایط پزشکی که ممکن است پلاکت خون را کاهش دهد
برخی از شرایط پزشکی مرتبط با ترومبوسیتوپنی عبارتند از:
• اختلالات مغز استخوان، مانند کم خونی آپلاستیک یا سندرم میلودیسپلاستیک
• سرطان خون یا سایر سرطان‌های مغز استخوان
• عفونت مغز استخوان
• یک عفونت ویروسی
• سیروز کبدی
• هپاتیت C
• اچ آی وی
• سپسیس باکتریایی
• لوپوس، اسکلرودرمی یا سایر بیماری‌های خود ایمنی
• بارداری
• کمبود فولات
• کمبود ویتامین B12 یا سایر مواد مغذی
• اختلال مصرف الکل
• طحال بزرگ شده
• بیماری گوچر و سایر اختلالات متابولیک
• انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC)، یک اختلال لخته شدن خون
• سرطان متاستاتیک
• کووید 19
داروها یا مواد شیمیایی که ممکن است پلاکت خون را کاهش دهد
برخی از داروها یا مواد شیمیایی که می‌توانند باعث ترومبوسیتوپنی شوند عبارتند از:
• شیمی‌درمانی برای سرطان
• پرتودرمانی برای سرطان
• داروهایی مانند سیکلوسپورین که سیستم ایمنی بدن را پس از پیوند اعضا سرکوب می‌کنند
• برخی از دیورتیک‌ها، مانند فوروزماید
• رقیق کننده‌های خون، از جمله هپارین
• مسدود کننده‌های H2که برای رفلکس اسید تجویز شده و منجر به کاهش میزان اسید تولید و ترشح شده توسط سلول‌های مخاطی معده می‌شوند، از جمله رانیتیدین و سایمتیدین
• برخی از آنتی بیوتیک‌ها که می‌تواند برای منجر به پلاکت خون پایین شود. مانند پنی سیلین و آمپی سیلین
• سولفونامیدها
• برخی از داروهای ضد تشنج، از جمله والپروئیک اسید
• برخی واکسن‌ها، از جمله سرخک، اوریون، سرخجه (MMR) و COVID-19
• برخی از استاتین‌ها که کلسترول را کاهش می‌دهند
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
• نمک طلا برای آرتریت
• کینین برای مالاریا
• سیگار کشیدن
علائم پلاکت خون پایین چیست؟
برخی از افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی خفیف و متوسط هیچ علامتی ندارند. اما برخی از افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی شدید ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
• خونریزی لثه یا سایر نواحی در دهان
• خونریزی بینی
• کبود شدن آسان قسمت‌های مختلف بدن
• جریان خون قاعدگی شدید در خانم‌ها
• وجود خون در ادرار، مدفوع، مخاط و یا استفراغ
• پتشی، بثورات پوستی با لکه‌های قرمز مسطح و به اندازه سنجاق که در اثر خونریزی زیر پوست ایجاد می‌شود.
• پورپورا، بثورات قرمز بنفش جامد که در اثر خونریزی زیر پوست ایجاد می‌شود
• خونریزی در مغز به دلیل آسیب دیدگی
اگر با هر یک از این علائم مواجه شدید می‌توانید بعد از ورود به وب سایت مدیست از مشاوره آنلاین پزشکان مجموعه برخوردار شوید. ایشان شما را راهنمایی می‌کنند و تنها در صورت نیاز توصیه به ویزیت حضوری نزد یک پزشک مرتبط را دارند.
آیا کاهش پلاکت خون خطرناک است؟
کاهش پلاکت خون تنها در صورتی خطرناک است که شدید باشد. در این صورت زمانی که فرد به هر دلیلی دچار خونریزی می‌شود ممکن است این وضعیت بیش از حد معمول ادامه یابد به طوری که فرد نیاز به تزریق خون داشته باشد. با این حال به کمک آزمایشات مختلف می‌توان تعداد پلاکت‌های خون را تعیین کرد و چنانچه نیاز به افزایش آنها احساس شود با مصرف داروی تجویز شده توسط پزشک وضعیت را بهبود بخشید.
مشاوره با پزشک
چگونه ترومبوسیتوپنی تشخیص داده می شود؟
اگر فرد مبتلا دارای پلاکت خون پایین خفیف یا متوسط باید و هیچ علائمی نداشته باشد، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش خون می‌تواند به کشف ترومبوسیتوپنی کمک کند. آزمایشات تکمیلی برای تشخیص علت ترومبوسیتوپنی برای پیشگیری از شدت یافتن آن و درمان عوارض خونریزی مورد نیاز است.
زمانی که توسط پزشک ویزیت می‌شوید، در مورد علائم جدید و قدیمی و مدت زمانی که آنها را داشته‌اید به پزشک خود بگویید. هر داروی جدیدی که مصرف کرده‌اید، غذاهایی که می‌خورید یا شرایط سلامت جدیدی که دارید را ذکر کنید. اگر سابقه خانوادگی ترومبوسیتوپنی یا اختلالات خونریزی دارید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک باید پوست، بینی و دهان شما را از نظر علائم خونریزی، از جمله لکه‌های قرمز مایل به قرمز روی پوست (پتشی) یا لکه‌های بنفش مایل به قرمز (پورپورا) از نزدیک بررسی کند. پزشک همچنین ممکن است غدد لنفاوی بزرگ شده در گردن، زیر بغل و کشاله ران و همچنین شکم شما را برای بررسی بزرگی طحال، کبد یا توده مورد بررسی قرار دهد.
آزمایشات تشخیص پلاکت خون پایین
برای تشخیص ترومبوسیتوپنی ممکن است به یک یا چند مورد از تست‌های تشخیصی زیر نیاز باشد:
آزمایشات خون، از جمله شمارش کامل خون (CBC) که طبیعی بودن تعداد گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها خون را بررسی می‌کنند و یک اسمیر خون، که در طی آن خون (از جمله پلاکت‌ها) تحت آزمایش قرار می‌گیرد. از میکروسکوپ برای مشاهده اشکال غیر طبیعی از جمله پروتئین‌های لخته‌کننده، مواد شیمیایی، انواع عفونت‌ها و نشانگرهای عملکرد سیستم ایمنی استفاده می‌شود.
آزمایشات مغز استخوان، از جمله آسپیراسیون (که در آن نمونه کوچکی از مایع مغز استخوان از طریق یک سوزن نازک برای تجزیه و تحلیل برداشته می‌شود). مورد بعدی که می‌تواند پلاکت خون پایین را نشان دهد بیوپسی است (که در آن نمونه کوچکی از بافت مغز استخوان با استفاده از یک سوزن ضخیم‌تر برای تجزیه و تحلیل برداشته می‌شود). این نمونه‌های مغز استخوان برای تعیین اینکه آیا مغز استخوان سالم است و میزان صحیح سلول‌های خونی از جمله پلاکت‌ها را تولید می‌کند، با استفاده از انواع تکنیک‌های تخصصی انجام می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری، مانند اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از بدن، برای بررسی وجود ناهنجاری‌های بزرگ شده طحال یا کبد، تومورها یا علائم خونریزی.
درمان پایین بودن پلاکت خون چگونه است؟
از آنجا که شرایط مختلفی ممکن است باعث بروز ترومبوسیتوپنی شود، درمان پایین بودن پلاکت خون به علت بیماری بستگی دارد. به عنوان مثال، هنگامی که بیماری دیگری باعث ترومبوسیتوپنی می‌شود، درمان آن بیماری باید به افزایش سطح پلاکت خون کمک کند. یا اگر این عارضه ناشی از مصرف یک داروی خاص باشد، تغییر به داروی دیگری باید وضعیت را بهبود بخشد. اگر علت بیماری ژنتیکی نباشد، ترومبوسیتوپنی اغلب با عنوان «پورپورای ترومبوسیتوپنی ایمنی» یا ITP شناخته می‌شود. به طور کلی، درمان‌های پورپورای ترومبوسیتوپنی ایمنی عبارتند از:
• کورتیکواستروئیدها، مانند پردنیزون یا دگزامتازون که ممکن است به عنوان یک درمان اولیه موثر باشند
• ایمونوگلوبولین درمانی (IVIG) که یک درمان داخل وریدی است
• آگونیست‌های گیرنده ترومبوپوئیتین که به تحریک تولید پلاکت کمک می‌کنند
• ریتوکسیماب، یک سرکوب کننده سیستم ایمنی که ممکن است به بهبود سطح پلاکت در بیمارانی که به درمان‌های فوق پاسخ نمی‌دهند کمک کند
• اسپلنکتومی یا جراحی برداشتن طحال، در صورتی که درمان‌های تعدیل ایمنی علاوه بر درمان‌های فوق با شکست مواجه شوند
به طور کلی، مراقبت‌های حمایتی برای توقف خونریزی در وضعیت پلاکت خون پایین شامل موارد زیر است:
• اسید آمینوکاپروئیک یا ترانس اگزامیک اسید که باعث لخته شدن خون در مخاط می‌شود. منظور از مخاط، غشای مخاطی است که حفره‌های خاصی را در بدن می‌پوشاند، مانند بینی، دهان، دستگاه گوارش یا دستگاه ادراری تناسلی. این دارو ممکن است به بیمارانی که خونریزی شدید دارند داده شود.
• تزریق پلاکت زمانی انجام می‌شود که بیمار با کاهش تولید پلاکت، خونریزی داشته باشد. بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند ممکن است قبل و بعد از عمل نیاز به تزریق پلاکت داشته باشند تا خطر خونریزی کاهش یابد.
• تبادل پلاسما اغلب برای بیماران مبتلا به خونریزی ناشی از پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتیک (TTP)، یک نوع نادر از ترومبوسیتوپنی که تهدید کننده حیات است، استفاده می‌شود.
سبک زندگی صحیح برای افراد در وضعیت ترومبوسیتوپنی
اگر دچار ترومبوسیتوپنی هستید با رعایت برخی رفتارها می‌توانید از بدن خود محافظت کنید:
• از فعالیت‌ها یا ورزش‌های تماسی که ممکن است منجر به آسیب یا کبودی شود خودداری کنید.
• قبل از استفاده از هر درمان تکمیلی که از تکنیک‌های فشار یا ماساژ مانند طب سوزنی، شیاتسو، یوگا یا درمان کایروپراکتیک استفاده می‌کند، با پزشک خود مشورت کنید.
• از پزشک بپرسید که آیا باید در طول فعالیت جنسی، زمانی که تعداد پلاکت‌ها کم است، اقدامات احتیاطی انجام دهید.
• زانوهای خود را خم کنید و به جای خم شدن به حالت چمباتمه بزنید. این کار سر را بالاتر از سطح قلب نگه می‌دارد و از فشار اضافی روی رگ‌های خونی سر و گردن جلوگیری می‌کند.
• در صورت پلاکت خون پایین در کودکان اطراف تخت و گهواره‌شان را با الیاف نرم بپوشانید.
• به طور مرتب از یک لوسیون مرطوب کننده استفاده کنید تا پوست مرطوب بماند.
• برای جلوگیری از بریدگی پوست به جای تیغ یکبار مصرف از تیغ برقی استفاده کنید.
• هنگام کار در باغ یا نزدیک گیاهانی که خار دارند از دستکش محافظ استفاده کنید.
• هنگام استفاده از چاقو یا هر نوع ابزار تیز بیشتر مراقب باشید. هنگام اتو کردن یا آشپزی از سوختن خودداری کنید. برای خارج کردن وسایل داغ از فر از دستکش فر استفاده کنید.
• قبل از انجام هر گونه تزریق در عضله (داخل عضلانی) با پزشک خود مشورت کنید.
• در دوران قاعدگی به جای تامپون از پد استفاده کنید.
دیگر رفتارهای صحیح برای افراد در وضعیت ترومبوسیتوپنی
• از دمیدن شدید بینی خودداری کنید.
• از خوردن غذاهای ترد، تند یا اسیدی خودداری کنید. از یک رژیم غذایی نرم مانند سوپ، پوره سیب زمینی، کاستارد، ژله یا پودینگ استفاده کنید.
• الکل ننوشید.
• مایعات فراوان بنوشید و فیبر کافی بخورید تا دچار یبوست نشوید.
• از زور زدن در هنگام اجابت مزاج خودداری کنید.
• اگر یبوست دارید، از پزشک خود برای تجویز داروی مناسب کمک بگیرید.
• از یک مسواک نرم استفاده کنید و به آرامی مسواک بزنید. اگر لثه‌هایتان خونریزی کرد از نخ دندان کشیدن خودداری کنید.
• به جای ناخن گیر از سوهان ناخن با انتهای گرد برای کوتاه کردن ناخن‌ها استفاده کنید.
سخن آخر مدیست
پیش آگهی برای افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی بسته به شدت و علت آن متفاوت است. افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی خفیف ممکن است هرگز خونریزی یا سایر عوارض جانبی مربوط به این بیماری را تجربه نکنند. با این حال، افرادی که دچار پلاکت خون پایین شدید هستند ممکن است در معرض خطر عوارض تهدید کننده زندگی مانند خونریزی در سیستم گوارشی یا مغز یا خونریزی خود به خودی باشند.
زنان باردار مبتلا به پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی ممکن است عوارض خونریزی در دوران بارداری داشته باشند. اکثر کودکانی که پورپورای ترومبوسیتوپنی حاد ایمنی را تجربه می‌کنند، معمولاً به طور کامل بهبود می‌یابند. اکثر بزرگسالان مبتلا به ترومبوسیتوپنی پورپورای ایمنی با درمان پایین بودن پلاکت خون بهتر می‌شوند.
اگر احساس می‌کنید دچار ترومبوسیتوپنی هستید می‌توانید از مشاوران مدیست کمک بگیرید. مدیست با ارائه مشاوره آنلاین پزشکی در هر زمان و مکانی که هستید بهترین راهنما برای شما محسوب می‌شود.
