آشنایی با انواع صرع + علت و نحوه درمان آن
- 05 خرداد 1402
- صفر نظر
- مغز و اعصاب
بنابر اعلام سازمان جهانی بهداشت، حدود 50 میلیون نفر در سرتاسر جهان به صرع مبتلا هستند. این موضوع باعث شده است که صرع به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی در سراسر جهان تبدیل شود. افراد سنین مختلف ممکن است به بیماری صرع دچار شوند. بر اساس آمار، در حدود 80 درصد افرادی که از بیماری صرع رنج می‌برند، در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند. ما در اینجا قصد داریم راجع به انواع صرع، دلایل ابتلا به صرع، صرع در کودکان، راه‌های درمان صرع و... بیشتر به بحث بپردازیم. با مجله پزشکی مدیست همراه باشید.
صرع چیست؟
قبل از آنکه به بحث در مورد انواع صرع بپردازیم، بهتر است که تعریفی از آن ارائه دهیم. صرع یک بیماری مغزی غیرواگیر است که افراد مختلفی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برجسته‌ترین مشخصه بیماری صرع تشنج‌های مکرر است که فرد برای مدت کوتاهی حرکات ارادی خود را از دست می‌دهد. این شرایط ممکن است بخش‌هایی از بدن یا کل بدن را درگیر کند. گاهی اوقات، در این دوره‌های تشنج فرد ممکن است هوشیاری و کنترل عملکرد روده یا مثانه خود را از دست بدهد.
حملات تشنج از تخلیه الکتریکی بیش از حد گروهی از سلول‌های مغزی ناشی می‌شوند. بخش‌های مختلفی در مغز می‌توانند محل منشأ این تخلیه‌های الکتریکی باشند. تشنج می‌تواند کوتاه مدت و خفیف یا شدید و طولانی مدت باشد و عضلات مختلف را در بدن درگیر کند. همچنین، فراوانی حملات تشنج نیز ممکن است از کمتر از یک بار در سال تا چندین بار در روز متفاوت باشد.
باید اشاره کنیم که یک حمله تشنج به معنای ابتلا به بیماری صرع نیست. بیش از 10 درصد افراد در سرتاسر جهان یک بار در طول عمر خود دچار تشنج می‌شوند. بیماری صرع به صورت دو یا چند حمله تشنج بدون دلیل تعریف می‌شود. بر اساس برآوردها، گفته می‌شود تا 70 درصد افرادی که از این بیماری رنج می‌برند، می‌توانند با تشخیص و درمان مناسب به زندگی عادی خود ادامه دهند.
صرع یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده در جهان به حساب می‌آید که سابقه آن به 4,000 سال پیش از میلاد برمی‌گردد. ترس، سوء تفاهم، تبعیض و ننگ اجتماعی قرن‌ها است که گریبان‌گیر افراد مبتلا به صرع بوده است. در کشورهای زیادی این موضوع همچنان ادامه دارد و می‌تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به صرع و خانواده‌های بیماران را تحت‌الشعاع قرار دهد.
مشاوره با متخصص مغز و اعصاب
دریافت مشاوره‌ها
دلیل مبتلا شدن به انواع صرع چیست؟
اگرچه بیماری‌های زمینه‌ای مختلف می‌توانند منجر به بروز صرع شوند، ولی علت اصلی ابتلا به انواع صرع در نیمی از موارد در سطح جهان هنوز هم مشخص نیست. اما به طور کلی، علت صرع به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
• تأثیر ژنتیکی. در برخی موارد، صرع در میان خانواده‌ها دیده می‌شود که احتمالاً نشان از یک تأثیر ژنتیکی دارد. بعضی افراد از بیماری صرع ژنتیکی رنج می‌برند که ارثی نیست. به عبارت دیگر، تغییرات ژنتیکی ممکن است در بدن کودک ایجاد شوند، بدون اینکه از والدین منتقل شده باشند. در بسیاری موارد، ژن‌ها فقط بخشی از علت صرع محسوب می‌شوند. برخی از ژن‌ها می‌توانند باعث افزایش حساسیت نسبت به شرایطی شوند که باعث تشنج می‌شوند.
• ضربه به سر. وارد شدن ضربه به سر در اثر تصادفات اتومبیل یا آسیب‌های تروماتیک دیگر می‌تواند باعث بروز بیماری صرع شود.
• عوامل مغزی. تورموهای مغزی می‌توانند در ابتلا به صرع نقش داشته باشند. نحوه شکل‌گیری رگ‌های خونی مغز نیز می‌تواند در ایجاد صرع تأثیرگذار باشد. افرادی که به بیماری‌های عروق خونی مثل ناهنجاری‌های شریانی وریدی و ناهنجاری‌های غاری مبتلا هستند، ممکن است دچار صرع شوند. سکته مغزی علت اصلی صرع در بزرگسالان بالای 35 سال برشمرده می‌شود.
• عفونت‌ها. مننژیت، اچ آی وی، آنسفالیت ویروسی و بعضی از عفونت‌های انگلی می‌توانند باعث بروز بیماری صرع شوند.
• صدمات قبل از تولد. نوزادان قبل از تولد نسبت به صدمات مغزی حساس‌تر هستند. عوامل مختلفی مانند عفونت در مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن می‌توانند منجر به بروز صدمات مغزی در نوزادان شوند. این امر به نوبه خود می‌تواند باعث صرع شود.
• اختلالات رشدی. افراد مبتلا به اختلالات رشدی مانند اوتیسم، بیشتر در معرض ابتلا به صرع قرار دارند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که افراد مبتلا به صرع بیشتر در معرض سایر اختلالات رشدی مانند اختلال ADHD هستند.
تشخیص بیماری صرع
برای درمان صرع، تشخیص درست آن اهمیت زیادی دارد. برای تشخیص انواع صرع، پزشک معالج علائم و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. پزشک ممکن است از چندین آزمایش مختلف برای تشخیص صرع استفاده کند.
• معاینه عصبی. پزشک با بررسی رفتار، توانایی‌های حرکتی، عملکرد ذهنی و عملکردهای دیگر بدن سعی می‌کند تا با تشخیص وضعیت بیمار، نوع صرع را مشخص کند.
• آزمایش خون. پزشک با تجویز آزمایش خون می‌تواند علائم عفونت، شرایط ژنتیکی یا شرایط دیگری را که ممکن است با بروز حملات تشنج مرتبط باشند، تشخیص دهد.
• آزمایش ژنتیک. تجویز آزمایش ژنتیک در برخی افراد مبتلا به بیماری صرع ممکن است اطلاعات بیشتری را درباره این بیماری و نحوه درمان آن در اختیار پزشک قرار دهد. از این نوع آزمایش معمولاً برای تشخیص صرع در کودکان استفاده می‌شود، اما ممکن است در برخی از بزرگسالان نیز مفید باشد.
مشاوره با پزشک
روش های تصویربرداری برای تشخیص انواع صرع
به علاوه، پزشک ممکن است از تست‌های تصویربرداری و اسکن مغز برای تشخیص تغییرات مغزی در فرد مبتلا به بیماری صرع استفاده کند.
• الکتروانسفالوگرام (EEG). الکتروانسفالوگرام رایج‌ترین روشی است که برای تشخیص بیماری صرع استفاده می‌شود. در این روش، الکترودها با یک ماده خمیر مانند به پوست سر بیمار وصل می‌شوند. الکترودها مسئول ثبت فعالیت الکتریکی مغز هستند. اگر فرد مبتلا به صرع باشد، الگوی معمول امواج مغزی همراه با تغییرات ثبت می‌شود.
• EEG با چگالی بالا. در EEG با چگالی بالا، الکترودها در فاصله نزدیک‌تری روی سر قرار می‌گیرند. این روش می‌تواند دقت تشخیص را بالاتر ببرد.
• CT اسکن. در این روش، از اشعه ایکس برای تصویربرداری از مغز استفاده می‌شود. پزشک با استفاده از سی تی اسکن می‌تواند تومورها، خونریزی یا وجود کیست در مغز را که ممکن است منشأ ایجاد صرع باشند، تشخیص دهد.
• تصویربرداری MRI. ام آر آی روش دیگری برای تشخیص انواع صرع است. در این شیوه تصویربرداری، از آهنرباها و امواج رادیویی قدرتمند برای ارائه تصویری دقیق از مغز استفاده می‌شود. پزشک با بررسی تصویر ساختار مغز، به دنبال تشخیص علت بروز صرع خواهد بود. در مقایسه با CT اسکن، تصویربرداری MRI دقت بالاتری دارد.
• توموگرافی گسیل پوزیترون. در اسکن PET، مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو به داخل سیاهرگ تزریق می‌شود تا به تصویرسازی فعالیت متابولیک مغز و تشخیص تغییرات کمک کند. مناطقی از مغز که متابولیسم پایینی دارند، ممکن است نشان‌دهنده نقاط منشأ حملات تشنج باشند.
• MRI کارکردی. fMRI تغییرات جریان خون را در بخش‌های خاصی از مغز اندازه‌گیری می‌کند. از این شیوه پیش از عمل جراحی استفاده می‌شود تا با شناسایی نقاط حساس، جراح بتواند از آسیب رسیدن به آن نقاط در حین جراحی اجتناب کند.
• تست SPECT. این تست اساساً زمانی استفاده می‌شود که MRI و EEG نتوانند محل منشأ تشنج را در مغز مشخص کنند.
صرع در کودکان
همانطور که اشاره شد، صرع در سنین مختلف از جمله در کودکان می‌تواند پدیدار شود. برخی از کودکان در نتیجه صدمات مغزی ممکن است به صرع دچار شوند. علت صرع در کودکان را می‌توان در موارد مختلفی مانند وارد شدن آسیب شدید به سر، عفونت‌هایی مانند مننژیت یا مشکلات هنگام تولد جستجو کرد که باعث ایجاد انواع صرع می‌شوند.
برخی از محققان بر این باور هستند که فاکتور ژنتیک همیشه تا حدودی در احتمال ابتلا به صرع دخیل است. به عبارت دیگر، کودکی که حملات تشنج را تجربه می‌کند، کم و بیش به لحاظ ژنتیکی مستعد این شرایط بوده است.
بر این اساس، حملات تشنج حتی چنانچه پس از وارد آمدن صدمات مغزی یا سایر آسیب‌های ساختاری ایجاد شوند، ممکن است هم به خاطر تغییرات ساختاری مغز و هم مستعد بودن فرد باشد. پس منطقی است که بسیاری از افراد ممکن است صدمات مغزی مشابهی را داشته باشند، اما همه آن‌ها بعداً دچار صرع نمی‌شوند.
نوع حملات تشنج در کودکان بستگی به ناحیه‌ای از مغز دارد که تحت تأثیر قرار گرفته است. تشنج در کودکان مبتلا به صرع به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از تشنج کانونی و تشنج عمومی. در تشنج‌های کانونی یک طرف مغز درگیر است، در حالی که در تشنج عمومی هر دو طرف مغز درگیر می‌شوند. به طور کلی کودکان و بزرگسالان تشنج‌های مشابهی را تجربه می‌کنند. با وجود این، برخی انواع تشنج مانند تشنج‌های غایب ممکن است در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان باشند.
کودکان در برخی انواع تشنج ممکن است آگاه باشند که چه اتفاقی می‌افتد. در برخی انواع صرع، کودک ممکن است هوشیار نباشد و به خاطر نیاورد که چه اتفاقی رخ داده است. برخی کودکان در هنگام خواب دچار تشنج می‌شوند که می‌تواند الگوهای خواب کودک را تحت تأثیر قرار دهد و پس از بیداری، کودک احساس گیجی و خستگی می‌کند.
مشاوره با متخصص اطفال
دریافت مشاوره‌ها
سندروم صرع دوران کودکی
چنانچه مشخص شود که کودک شما مبتلا به سندرم صرع دوران کودکی است، بدان معنی خواهد بود که صرع او ویژگی‌های خاصی دارد، از جمله نوع تشنج، سن شروع تشنج و نتایج خاص الکتروانسفالوگرام. داخل پرانتز باید اشاره کنیم که این روش برای ثبت فعالیت الکتریکی مغز بدون درد است.
این نوع سندروم دارای الگوی خاصی است، یعنی اینکه متخصص اطفال می‌تواند نحوه پیشرفت وضعیت صرع کودک را پیش‌بینی کند. سندروم صرع دوران کودکی می‌تواند «خوش‌خیم» باشد، یعنی به درمان بهتر جواب می‌دهد و معمولاً پس از آنکه کودک به سن خاصی می‌رسد، از بین می‌رود. در مقابل، برخی انواع سندروم صرع دوران کودکی شدید هستند و روند درمان صرع را دشوار می‌کنند. برخی از انواع این سندروم حتی ممکن است بر رشد و نمو طبیعی کودک تأثیر بگذارند.
درمان انواع صرع در کودکان
پزشک عمومی ممکن است کودک شما را به یک متخصص اطفال یا متخصص مغز و اعصاب کودکان ارجاع دهد. شاید لازم باشد که از یک پرستار متخصص صرع نیز کمک بگیرید. افراد بالای 16 سال لازم است که به متخصص بزرگسالان مراجعه کنند.
پزشک متخصص ممکن است داروهای ضد صرع (AED) را برای درمان انواع صرع تجویز کند. پزشک متخصص تصمیم خواهد گرفت که آیا این داروها بهترین گزینه هستند یا خیر. اکثر کودکان با شروع استفاده از داروهای AED، دیگر دچار حملات تشنج نمی‌شوند. همه داروها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و داروهای ضد صرع نیز از این قاعده مستثنی نیستند. با عادت کردن بدن به دارو یا تنظیم دوز مصرفی، برخی عوارض جانبی از بین می‌روند.
برای برخی از کودکانی که علی‌رغم استفاده از داروهای ضد صرع، دچار تشنج می‌شوند، رژیم کتوژنیک ممکن است به کاهش تعداد یا شدت تشنج‌ها کمک کند. رژیم کتوژنیک یک درمان پزشکی به حساب می‌آید که اغلب در کنار داروهای ضد صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در برخی از کودکان، بسته به نوع صرع و محل منشأ تشنج، ممکن است از جراحی به عنوان درمان استفاده شود. در جراحی صرع، بخشی از مغز کودک برای توقف یا کاهش تعداد تشنج‌ها برداشته می‌شود.
چنانچه خود شما یا کودک دلبندتان به صرع مبتلا هستید و یا دچار حملات تشنج می‌شوید، جهت دریافت مشاوره یا راهنمایی بیشتر می‌توانید با پزشکان متخصص مدیست تماس بگیرید.
تشخیص تشنج ناشی از تب
در این بخش از مبحث انواع صرع، به بحث در مورد تشنج فبریل می‌پردازیم. تشنج فبریل یا تشنج ناشی از تب تشنجی است که در اثر تب ایجاد می‌شود. تشنج فبریل در کودکان و نوجوانان سالمی دیده می‌شود که رشد طبیعی دارند و قبلاً هم دارای هیچ علامت عصبی نبوده‌اند. متخصص سابقه رشد و سابقه پزشکی کودک را بررسی می‌کند تا سایر ریسک فاکتورهای صرع را کنار بگذارد. در کودکانی که رشد طبیعی دارند، اولین قدم بعد از تشنج فبریل شناسایی علت تب کودک است. تشنج فبریل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از تشنج فبریل ساده و پیچیده.
تشنج ناشی از تب ساده
کودکانی که تحت واکسیناسیون قرار دارند و دچار تشنج فبریل ساده می‌شوند، نیازی به آزمایش ندارند. پزشک با بررسی شرح حال کودک، تشنج ناشی از تب را تشخیص می‌دهد. در کودکانی که واکسیناسیون آن‌ها به تأخیر افتاده یا دچار نقص سیستم ایمنی هستند، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی عفونت تجویز کند تا علت صرع مشخص شود.
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• پونکسیون کمری (از این شیوه برای بررسی وجود عفونت دستگاه عصبی مرکزی مانند مننژیت استفاده می‌شود)
تشنج ناشی از تب پیچیده
برای تشخیص تشنج ناشی از تب پیچیده در انواع صرع، پزشک ممکن است آزمایش الکتروانسفالوگرام را تجویز کند. چنانچه کودک شما دارای شرایط زیر باشد، پزشک از تصویربرداری MRI برای بررسی وضعیت مغز کودک و تشخیص علت صرع استفاده می‌کند.
• اندازه سر غیرعادی بزرگ
• ارزیابی عصبی غیرطبیعی
• علائم و نشانه‌هایی که افزایش فشار جمجمه را نشان می‌دهند
• تشنج فبریل که به طور غیرعادی بیش از حد طول کشیده است
مشاوره با پزشک
راه های درمان انواع صرع
از راه‌های مختلفی برای درمان انواع صرع استفاده می‌شود. این روش‌های درمانی می‌توانند به بیماران کمک کنند که کمتر دچار تشنج شوند یا حتی تشنج را به طور کامل متوقف می‌کنند. راه‌های درمان بیماری صرع عبارتند از:
• داروها. اکثر افرادی که دچار صرع هستند، می‌توانند با مصرف داروهای ضد تشنج بهبود یابند. در برخی بیماران دیگر، از داروهای ضد صرع برای کاهش دفعات و شدت حملات تشنج استفاده می‌شود. تجویز دارو و دوز مناسب می‌تواند پیچیده باشد. برای تجویز داروی مناسب، پزشک وضعیت شما، سن، دفعات تشنج و سایر عوامل را در نظر خواهد گرفت. برای جلوگیری از تداخلات دارویی، چنانچه داروی دیگری مصرف می‌کنید، بایستی پزشک را در جریان قرار دهید.
• جراحی. زمانی که استفاده از دارو نتواند به کنترل کامل تشنج کمک کند، جراحی صرع ممکن است به عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود. به این ترتیب، جراح بخشی از مغز را که منشأ بروز حملات تشنج است، برمی‌دارد. در برخی موارد که جراحی باز می‌تواند خطرناک باشد، برای درمان بیماری صرع از رویکرد‌های کمتر تهاجمی مانند لیزر استریوتاکتیک استفاده می‌شود. جراحی صرع در تعداد کمی از افراد ممکن است باعث ایجاد عوارضی مانند اختلال دائمی در توانایی‌های فکری شود.
• تراپی. به غیر از داروها و جراحی، از برخی روش‌های تراپی بالقوه برای کمک به درمان این بیماری مغزی استفاده می‌شود. از آن جمله می‌توانیم به تحریک عصب واگ، تحریک عمقی مغز و تحریک عصبی واکنشی اشاره کنیم.
• رژیم کتوژنیک. برخی از افراد مبتلا به صرع می‌توانند با استفاده از رژیم کتوژنیک که حاوی چربی زیاد و کربوهیدرات کم است، تشنج خود را کمتر کنند. هنوز به طور کامل مشخص نیست که این رژیم چگونه به درمان صرع کمک می‌کند. متخصصان فکر می‌کنند که ایجاد تغییرات شیمیایی در نتیجه استفاده از رژیم کتوژنیک، به سرکوب تشنج کمک می‌کند.
ارتباط صرع و بارداری
چنانچه مبتلا به یکی از انواع صرع باشید، طبیعی است که نگران بارداری و جنین خود باشید. باید توجه داشته باشید که در چنین شرایطی، ریسک تولد نوزاد با نقص مادرزادی یا مشکلات رشدی افزایش می‌یابد. چنانچه از داروهای ضد صرع استفاده می‌کنید و قصد دارید باردار شوید، باید تا زمان مشورت با پزشک از این کار خودداری کرده و مصرف داروهایتان را نیز قطع نکنید. این بدان خاطر است که احتمال دارد پزشک نوع یا دوز داروهایی که مصرف می‌کنید را تغییر دهد. بهتر است که این کار قبل از بارداری انجام شود.
نمی‌توان به راحتی گفت که بارداری چه تأثیری بر بیماری صرع خواهد داشت. وضعیت بیماری شما ممکن است تحت تأثیر قرار نگیرد یا حتی وضعیت بهتر شود. با وجود این، چون بارداری با استرس فیزیکی و عاطفی همراه است و همچنین خستگی را افزایش می‌دهد، این احتمال وجود دارد که باعث افزایش حملات تشنج خواهد شد. چنانچه با این وضعیت مواجه شدید، حتماً پزشک خود را در جریان بگذارید.
تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی داروهای ضد تشنج در دوران بارداری می‌تواند خطر اختلالات رشدی جنین را افزایش دهد که از آن جمله می‌توانیم به داروهای زیر اشاره کنیم.
• والپروات سدیم
• والپروئیک اسید
• کاربامازپین
• فنوباربیتال
• فنی توئین
• توپیرامات
استفاده از این داروهای AED می‌تواند خطر بروز مشکلاتی مانند اسپینا بیفیدا، شکاف لب یا ناهنجاری‌های قلبی را افزایش دهد. همچنین، خطر ایجاد مشکلات رشدی در مغز مانند تأخیر در توسعه گفتار و زبان و مشکلات حافظه و توجه در نوزاد افزایش می‌یابد.
سخن آخر مدیست
اگرچه صرع به عنوان یک بیماری عصبی شایع به حساب می‌آید، اما انواع صرع با تشخیص و درمان مناسب قابل درمان یا حداقل قابل کنترل هستند. توجه داشته باشید که برخی فعالیت‌ها می‌توانند باعث تشدید حملات تشنج شوند، از همین رو بهتر است که از مصرف زیاد الکل اجتناب کنید، سیگار کشیدن را کنار بگذارید، به مقدار کافی بخوابید و استرس و اضطراب را کاهش دهید. همچنین، مهم است که قبل از ملاقات با پزشک، گزارش تشنج‌های خود را ثبت کنید. برای دریافت مشاوره و راهنمایی بیشتر در این خصوص، می‌توانید از خدمات ویزیت آنلاین کلینیک مدیست استفاده کنید.
