دلیل هذیان گفتن چیست؟ + آشنایی با راه های درمان
- 23 اردیبهشت 1402
- صفر نظر
- روانپزشک
هذیان گفتن یا اختلال هذیان نوعی از بیماری روانی جدی به نام اختلال روان‌پریشی است و قبلاً اختلال روان‌پریشی نامیده می‌شد. کسانی که از این مشکل رنج می‌برند، در تشخیص واقعیت از آنچه تصور می‌کنند با دشواری مواجه هستند. هذیان به باورهای تزلزل‌ناپذیری اطلاق می‌شود که حقیقی یا مبتنی بر واقعیت نیستند. البته این بدان معنا نیست که هذیان کاملاً غیر واقعی است. هذیان‌ها ممکن است مربوط به موقعیت‌هایی در زندگی واقعی باشند و معمولاً شامل ادراکات یا تجربیات اشتباه هستند. آنچه اهمیت دارد این است که چنین موقعیت‌هایی به شدت اغراق‌آمیز هستند یا اصلاً درست نیستند. در ادامه به تعریف اختلال هذیان می‌پردازیم و درباره علت هذیان، انواع و شیوه‌های درمان بحث خواهیم کرد.
اختلال هذیان چیست؟
اختلال هذیان به یک نوع بیماری روانی گفته می‌شود که در آن شخص برای تشخیص واقعیت از تصورات خود با مشکل مواجه می‌شود. اختلال هذیان انواع مختلفی دارد و با استفاده از دارو یا روان‌درمانی قابل درمان است. همانطور که از نام آن می‌توان حدس زد، هذیان گفتن اصلی‌ترین علامت این اختلال است. شخصی که هذیان می‌گوید، باور تزلزل‌ناپذیری نسبت به چیزی دارد که نادرست است. تقریباً همه می‌دانند که چنین باوری نه تنها درست نیست، بلکه بخشی از فرهنگ یا خرده فرهنگ فرد هم محسوب نمی‌شود.
شخصی که از اختلال هذیان رنج می‌برد، افکار هذیانی خواهد داشت که البته این افکار همیشه هم عجیب و غریب یا غیر واقعی نیستند. چنین افکاری معمولاً به اتفاقاتی اشاره دارند که ممکن است در زندگی واقعی فرد رخ دهند، مثلاً شخص فکر می‌کند کسی او را دنبال می‌کند یا می‌خواهد فریبش دهد. چنین افرادی معمولاً رفتارهای بیش از حد عجیب و غریبی از خود نشان نمی‌دهند. در مقابل، هذیان عجیب و غریب شامل افکار و باورهایی می‌شود که در واقعیت ما غیر ممکن هستند، مثلاً اینکه فکر کنیم کسی یکی از اعضای بدن ما را برداشته است، بدون اینکه نشانه‌ای از عمل جراحی وجود داشته باشد.
اختلال هذیان یک اختلال نادر به حساب می‌آید. برآوردها نشان می‌دهد که احتمال دچار شدن به این نوع اختلال در طول عمر تنها 0.1 – 0.05 درصد است. همچنین، فراوانی این اختلال ربطی به جنسیت ندارد و در میان زنان و مردان برابر است. اختلال هذیان همچنین در مقایسه با اسکیزوفرنی در سنین بالاتر پدیدار می‌شود. اختلال هذیان برخی ویژگی‌های مشترکی با اسکیزوفرنی دارد. اختلال هذیان اغلب توانایی عملکردی فرد را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. با این حال، افرادی که از اختلال هذیان رنج می‌برند، بعضاً می‌توانند چنان درگیر هذیانگویی شوند که زندگی روزمره آن‌ها به مشکل برخورد.
مشاوره با متخصص روانپزشک
دریافت مشاوره‌ها
انواع اختلالات هذیان
هذیان گفتن انواع مختلفی دارد. انواع اختلالات هذیان بر اساس موضوع اصلی هذیان‌هایی دسته‌بندی می‌شوند که شخص تجربه می‌کند. هذیان‌هایی که شخص تجربه می‌کند، اغلب متمرکز بر تفسیر نادرست از یک واقعیت استوار هستند و علت هذیان می‌تواند نوع اختلال را تحت تأثیر قرار دهد. بر همین اساس، اختلالات هذیان به انواع زیر دسته‌بندی می‌شوند:
• اروتومانیک: افرادی که از اختلال هذیان اروتومانیک رنج می‌برند، بر این باور هستند که شخص دیگری (یک شخص اغلب مهم یا مشهور) عاشق آن‌ها است. آن‌ها ممکن است سعی کنند که با شخص مورد نظرشان ارتباط برقرار کنند یا رفتار تعقیبی از خود بروز دهند.
• خودبزرگ‌بینی: افراد مبتلا به این نوع هذیان احساس قدرت، ارزشمندی، دانش یا هویت بیش از حد دارند. چنین افرادی ممکن است اینطور فکر کنند که مثلاً استعداد بسیار زیادی دارند یا کشف مهمی را انجام داده‌اند.
• حسادت: هذیان حسادت باعث می‌شود افرادی که از آن رنج می‌برند، بر این عقیده باشند که شریک زندگی‌شان بدون وجود دلیل و مدرک با آن‌ها صادق نیست یا به آن‌ها خیانت می‌کند.
• گزند و آسیب: اشخاص مبتلا به این نوع هذیان فکر می‌کنند که کسی یا چیزی با آن‌ها بدرفتاری یا از آن‌ها جاسوسی می‌کند و یا در تلاش است که به خود آن‌ها یا یکی از نزدیکان آن‌ها آسیب وارد کند. این احتمال وجود دارد که چنین اشخاصی مکرراً به مراجع قانونی شکایت کنند.
• جسمانی: افرادی که از هذیان سوماتیک یا جسمانی رنج می‌برند، معتقد هستند که مشکل جسمی یا پزشکی مثل انگل دارند یا مثلاً بوی بدی می‌دهند.
• مختلط: همانطور که از نام آن می‌توان حدس زد، افرادی دارای هذیان مختلط هستند که از دو یا چند نوع از هذیان‌های فوق‌الذکر به طور همزمان رنج می‌برند.
همچنین، بر اساس تحقیقات، انواع حسادت و گزند و آسیب در مردان شایع‌تر هستند. این در حالی است که هذیان اروتومانیک در زنان شیوع بیشتری دارد.
روش های درمان اختلال هذیان
برای درمان هذیان اکثراً از روان‌درمانی یا به عبارت دقیق‌تر گفتاردرمانی و دارو به طور همزمان استفاده می‌شود. باید اشاره کرد که درمان اختلالات هذیان فقط با دارو بسیار دشوار است. کسانی که از اختلالات هذیان رنج می‌برند، معمولاً خودشان به تنهایی به دنبال درمان نمی‌روند، زیرا اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها متوجه این موضوع نیستند که هذیان گفتن می‌تواند مشکل‌ساز یا نادرست باشد. چنین افرادی معمولاً به خاطر مشکلات روانی مثل افسردگی یا اضطراب به دنبال درمان می‌روند. کسانی که علائم شدیدی دارند یا احتمال دارد که به دیگران آسیب برسانند، ممکن است لازم باشد که در بیمارستان بستری شوند.
مشاوره با پزشک
روان درمانی
روان‌درمانی به تکنیک‌های درمانی اطلاق می‌شود که هدف از آن کمک به شناسایی و تغییر احساسات، افکار یا رفتارهای نگران‌کننده است. کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان مثل روانشناس یا روانپزشک می‌تواند به فراهم کردن حمایت، آموزش و راهنمایی برای شخصی که از اختلالات هذیان رنج می‌برد و خانواده‌اش کمک کند. روان‌درمانی به افراد مبتلا کمک می‌کند که علائم خود را مدیریت کنند، نشانه‌های اولیه که می‌توانند منجر به عود شوند را شناسایی کند و برای پیشگیری اقدام کنند. روان‌درمانی اختلالات هذیان به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
• روان‌درمانی فردی: این نوع روش درمان به شخص کمک می‌کند که تفکر زیربنایی خودش که دچار تحریف شده است را شناسایی و اصلاح کند.
• درمان شناختی–رفتاری: CBT یک نوع درمان ساختاریافته و هدف‌گرا است که در آن یک متخصص سلامت روان به فرد کمک می‌کند تا نگاه دقیق‌تری به افکار و احساسات خود بیاندازد. فرد مبتلا به هذیان گفتن از طریق CBT می‌تواند یاد بگیرد که افکار و رفتارهای منفی را کنار بگذارد و الگوها و عادت‌های فکری سالم‌تری ایجاد کند.
• روان‌درمانی خانواده محور: این روش در صدد کمک به افراد مبتلا به اختلالات هذیان و خانواده آن‌ها است. این روش درمان شامل ارائه آموزش‌های روانی درباره اختلال هذیان، چگونگی بهبود ارتباطات و مهارت‌های حل مسئله است.
از چه داروهایی برای درمان هذیان گفتن استفاده می شود؟
داروهایی که برای کمک به درمان هذیان گفتن استفاده می‌شوند، داروهای آنتی سایکوتیک نامیده می‌شوند. داروهای آنتی سایکوتیک به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
• آنتی سایکوتیک‌های تیپیکال: متخصصان بیش از نیم قرن است که از آنتی سایکوتیک‌های تیپیکال برای درمان بیماری‌های روانی استفاده می‌کنند. نحوه عملکرد این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز است. گفته می‌شود که انتقال‌دهنده عصبی دوپامین در ایجاد هذیان نقش دارد. از جمله آنتی سایکوتیک‌های تیپیکال می‌توان به کلرپرومازین، فلوفنازین، هالوپریدول، تری فلوپرازین، پرفنازین، تیوتیکسن و تیوریدازین اشاره کرد.
• آنتی سایکوتیک‌های آتیپیکال: این داروهای جدیدتر که به آن‌ها آنتی سایکوتیک‌های نسل دوم نیز گفته می‌شود، در درمان هذیان و کاهش علائم آن مؤثر هستند. آنتی سایکوتیک‌های نسل دوم با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال می‌توانیم به ریسپریدون، کلوزاپین، زیپراسیدون، کوتیاپین و اولانزا‌پین اشاره کنیم. تحمل این داروها به نسبت دسته اول برای فرد مبتلا به اختلال هذیان راحت‌تر است.
البته ماجرا به همینجا ختم نمی‌شود و پزشک ممکن است داروهای دیگری مانند داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی نیز تجویز کند. چنانچه فرد مبتلا به اختلال هذیان اضطراب زیادی دارد یا از مشکلات خواب رنج می‌برد، استفاده از داروهای ضد اضطراب می‌تواند مفید باشد.
چنانچه اطرافیانتان باور دارند که از اختلالات هذیان رنج می‌برید و به مشاوره نیاز دارید، می‌توانید با کلینیک آنلاین مدیست تماس بگیرید تا پزشکان متخصص این مجموعه راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار دهند.
علائم هذیان گفتن چیست؟
بارزترین نشانه اختلال هذیان، همانطور که می‌توان حدس زد، وجود هذیان است. هذیان گفتن می‌تواند بر اساس نوع اختلال متفاوت باشد. یکی دیگر از ویژگی‌های اختلالات هذیان آن است که شخص مبتلا خودش آگاهی ندارد که هذیان‌هایش می‌توانند مشکل‌ساز باشند. این دسته افراد نمی‌توانند بپذیرند که هذیان‌هایشان نه تنها واقعی نیستند، بلکه معمولاً غیر منطقی هم هستند. حتی با وجود اینکه دیگران چنین توصیفی از رفتارها و گفته‌های آن‌ها دارند، ولی باز هم تأکید می‌کنند که اینطور نیست.
چنانچه کسی مبتلا به اختلالات هذیان گزند و آسیب، حسادت یا اروتومانیک باشد، ممکن است خشم و رفتارهای خشونت‌آمیز را از خود بروز دهد. اختلال هذیان همچنین ممکن است باعث شود که شخص دچار اضطراب و یا افسردگی شود. علائم اختلالات هذیان عبارتند از:
• شخص احساس می‌کند که از او بهره‌کشی یا سوء استفاده می‌شود
• شخص در مورد قابل اعتماد بودن یا وفاداری دوستان خود دچار شک و تردید می‌شود
• شخص رویدادهای خوشایند را تهدیدآمیز تصور می‌کند
• شخص دائماً احساس کینه‌توزی دارد
• شخص به اتفاقات جزئی و غیر مهم پاسخ یا واکنش شدیدی نشان می‌دهد
• شخص آگاه نیست که هذیان‌ها واقعی نیستند
• شخص در پذیرش واقعی نبودن هذیان‌ها با مشکل مواجه است
• شخص از اینکه با او بدرفتاری شود، فریب داده شود یا مورد سوء استفاده قرار بگیرد، می‌ترسد
• شخص در پاسخ به هذیان رفتارهای عجیب و غریب یا پرخاشگرانه از خود بروز می‌دهد
مشاوره آنلاین با روانشناس
دریافت مشاوره‌ها
علت بروز هذیان گفتن
محققان هنوز در مورد منشأ بروز بسیاری از اختلالات روانی شک دارند و علت هذیان نیز از این قاعده مستثنی نیست. با وجود این، متخصصان همچنان به تحقیق در مورد شناسایی علل هذیان گفتن ادامه می‌دهند. در ادامه به علل احتمالی اشاره شده است که می‌توانند در بروز اختلالات هذیان نقش داشته باشند.
• فاکتورهای ژنتیکی: این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که اختلالات هذیان در میان افرادی که سابقه خانوادگی دارند شایع‌تر است. از همین رو، می‌توان نتیجه گرفت که یک عامل ژنتیکی می‌تواند در بروز اختلالات هذیان دخیل باشد. محققان بر این باور هستند که فاکتورهای ژنتیکی دخیل در بروز اختلالات هذیان ممکن است از والدین به فرزندان انتقال پیدا کنند.
• فاکتورهای بیولوژیکی: محققان در حال تحقیق هستند که وجود برخی ناهنجاری‌ها در مغز چگونه می‌تواند منجر به بروز اختلالات هذیان شود. همچنین، عدم تعادل مواد شیمیایی خاصی که به عنوان انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز عمل می‌کنند، می‌تواند در ایجاد علائم هذیان نقش داشته باشد.
• فاکتورهای روانی و محیطی: شواهد نشان می‌دهد که استرس می‌تواند در ایجاد هذیان تأثیرگذار باشد. سوء مصرف مواد مخدر یا الکل نیز می‌تواند در بروز اختلالات هذیان نقش داشته باشد. عوامل روانشناختی مانند انزوای اجتماعی، حسادت، بی‌اعتمادی، سوء ظن و اعتماد به نفس پایین می‌توانند باعث شوند که فرد در جستجوی توضیح برای این احساسات، به هذیانگویی به عنوان راه حل روی آورد.
مشاوره با پزشک
نحوه تشخیص اختلال هذیان
پزشکان برای تشخیص هذیان گفتن از معیارهای تشخیصی DSM-V استفاده می‌کنند، زیرا تشخیص درست تأثیر مهمی در درمان هذیان دارد. انجمن روانپزشکی آمریکا راهنمای DSM-V را در دسترس قرار داده است. معیارهای تشخیصی در راهنمای اختلالات هذیان DSM-V عبارتند از:
• فرد یک یا چندین سابقه هذیانی داشته باشد
• حداقل به مدت یک ماه هذیان ادامه پیدا کند
• فرد دارای توهمات یا علائم خلقی قابل توجه نباشد
• عملکرد رفتاری فرد به طرز قابل ملاحظه‌ای مختل نشود
پزشک معالج در فرآیند تشخیص ممکن است از بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، پرسشنامه‌های غربالگری، آزمایش‌ها و اسکن‌ها و غیره استفاده کند و به دنبال نشانه‌ای از وجود سایر بیماری‌های حتی زمینه‌ای باشد. باید اشاره کنیم که برخی بیماری‌های دیگر مانند اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی، آلزایمر، پارکینسون یا دمانس پیشانی–گیجگاهی می‌توانند باعث ایجاد هذیان شوند.
با وجود این، چنین بیماری‌هایی صرفاً باعث ایجاد هذیان نمی‌شوند و با نشانه‌های دیگری نیز همراه هستند. از همین رو، پزشک از معیارهای تشخیصی راهنمای DSM-V استفاده می‌کند تا با شناسایی فقدان سایر علائم روانی، عاطفی، عصبی یا رفتاری بتواند بین اختلالات هذیان و سایر بیماری‌هایی که می‌توانند منجر به بروز هذیانگویی شوند، تمایز قائل شود.
سخن آخر مدیست
بیماری روانی اختلال هذیان یا هذیان گفتن باعث می‌شود که فرد مبتلا دچار افکار هذیانی شود. البته این تفکرات همیشه زیاد از حد عجیب و غریب یا غیر واقعی نیستند. با وجود این، به طور کلی، تفکرات هذیانی که فرد تجربه می‌کند مبتنی بر تفسیر نادرستی از واقعیت هستند. در اکثر موارد شواهد حاکی از آن است که چنین افکاری ریشه در واقعیت ندارند.
برخی افکار هذیانی که فرد تجربه می‌کند شایع‌تر هستند، از جمله شخص فکر می‌کند که کسی علیه او می‌خواهد توطئه کند، کسی شیفته او شده است یا می‌خواهند که به او خیانت کنند. برخی بیماری‌های روانی دیگر مانند اسکیزوفرنی نیز می‌توانند منجر به بروز علائم هذیان شوند. لازم به ذکر است که چنانچه خود یک فرد یا کسی از عزیزانش دچار اختلال هذیان باشد، بایستی در اسرع وقت به پزشک مراجعه و به دنبال درمان باشد.
اگر امکان مراجعه حضوری به پزشک و مشاوره را ندارید، کافی است که به سایت کلینیک مدیست مراجعه کرده و به راحتی از خدمات ویزیت و مشاوره کاملاً آنلاین استفاده کنید.
