آشنایی با ویتامین ب ۱۲ + علائم کمبود و خواص آن
- 31 فروردین 1402
- صفر نظر
- داروسازی
ویتامین ب ۱۲ یا کوبالامین نقش بسیار مهمی را در متابولیسم سلولی، تشکیل گلبول‌های قرمز خون، عملکرد اعصاب و تولید DNA ایفا می‌کند. DNA عبارت است از مولکول‌هایی که در درون سلول‌ها اطلاعات ژنتیکی را منتقل می‌کنند. این نوع ویتامین به طور طبیعی در مواد غذایی حیوانی یافت می‌شود. ویتامین B12 به پروتئین موجود در مواد غذایی که مصرف می‌کنیم، متصل می‌شود.
اسید هیدروکلریک و آنزیم‌های موجود در معده ویتامین B12 را جدا می‌کنند و به شکل آزاد درمی‌آید. سپس، مولکول‌های ویتامین با پروتئینی به نام فاکتور داخلی ترکیب می‌شوند. به این ترتیب، روده کوچک میتواند ویتامین b12 را جذب کند. در ادامه بیشتر در مورد خواص ویتامین b12, نحوه مصرف، تداخلات دارویی، عوارض جانبی آن و غیره بحث خواهیم کرد.
نحوه مصرف ویتامین ب ۱۲
افرادی که دارای شرایط سلامتی خاص یا محدودیت‌های غذایی هستند، ممکن است لازم باشد که از مکمل‌های ویتامین ب ۱۲ استفاده کنند. فاکتورهای مختلفی می‌توانند بر دوز توصیه شده جهت مصرف تأثیرگذار باشند که از آن جمله می‌توانیم به سن، جنسیت، سابقه پزشکی و علل مصرف اشاره کنیم.
میزان مصرف روزانه توصیه شده (RDA) ویتامین b12 برای افراد بالای ۱۴ سال برابر ۲.۴ میکروگرم (mcg) است. با وجود این، بسته به سن، سبک زندگی و شرایط خاص ممکن است لازم باشد که دوز بیشتر یا کمتری مصرف کنید. لازم به ذکر است که بدن شما نمی‌تواند مقدار زیادی از این ویتامین را جذب کند. گفته می‌شود که از میزان ۵۰۰ میکروگرم ویتامین B12 بدن شما میتواند فقط ۱۰ میکروگرم آن را جذب کند.
مشاوره آنلاین دارویی
دریافت مشاوره‌ها
بزرگسالان زیر ۵۰ سال
اکثر افراد می‌توانند نیاز روزانه ویتامین B12 را از طریق رژیم غذایی تأمین کنند. به عنوان مثال، با مصرف ۲ عدد تخم مرغ برای صبحانه، ۸۵ گرم تون ماهی برای ناهار و ۸۵ گرم گوشت گاو برای شام می‌توانید دو برابر نیاز روزانه خود به این ویتامین را دریافت کنید. بنابراین، استفاده از مکمل‌ها به افراد سالم در این گروه سنی توصیه نمی‌شود.
بزرگسالان بالای ۵۰ سال
افراد مسن بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین b12 قرار دارند. به طور کلی، در بیست درصد از بزرگسالان بالاتر از ۶۰ سال، میزان این ماده مغذی در خون کمتر از حد مطلوب است. با افزایش سن، میزان تولید اسید معده و فاکتور داخلی کاهش می‌یابد که هر دو می‌توانند جذب این ویتامین را تحت تأثیر قرار دهند.
توصیه می‌شود که به خاطر افزایش خطر جذب ضعیف، افراد بالای ۵۰ سال بیشتر نیاز خود را از طریق مکمل‌ها و غذاهای غنی شده دریافت کنند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد که استفاده از مکمل ویتامین b12 با دوز ۵۰۰ میکروگرم برای ۸ هفته سطح ویتامین ب ۱۲ را در ۹۰ درصد موارد به حالت نرمال بازمی‌گرداند.
زنان باردار و شیرده
زنان باردار به ویتامین ب۱۲ بیشتری نیاز دارند. کمبود ویتامین ب۱۲ در مادر میتواند منجر به نقص‌های مادرزادی در نوزادان شود. کمبود این ویتامین با افزایش خطر تولد نارس و وزن کم نوزاد تازه متولد شده نیز مرتبط است. دوز روزانه توصیه شده ویتامین B12 در دوران بارداری ۲.۶ میکروگرم است.
کمبود ویتامین b12 در نوزادان شیرخوار میتواند منجر به بی‌حالی، کاهش اشتها و مهم‌تر از همه تأخیر در رشد شود. از همین رو، زنان شیرده باید میزان بیشتری از این ویتامین را دریافت کنند، یعنی ۲.۸ میکروگرم در روز.
افراد گیاه خوار
دوز توصیه شده برای گیاه‌خواران متفاوت نیست. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر از ۸۰ درصد افراد گیاه‌خوار ممکن است کمبود ویتامین ب۱۲ داشته باشند. در حال حاضر، به طور رسمی از سوی مراجع بهداشتی RDA برای رژیم گیاه‌خواری ارائه نشده است. با وجود این، یک مطالعه نشان می‌دهد که برای افراد گیاه‌خوار حداکثر دوز ۶ میکروگرم در روز میتواند مناسب باشد.
عوارض جانبی ویتامین ب ۱۲ چیست؟
مصرف بیش از حد هر ویتامین یا ماده معدنی میتواند مشکل‌ساز شود و ویتامین ب ۱۲ نیز از این قاعده مستثنی نیست. همانطور که گفته شد، این ویتامین برای تشکیل گلبول‌های قرمز خون، تولید DNA و عملکرد اعصاب و مغز ضروری است. اما مصرف بیش از حد نیاز میتواند عوارض جانبی مختلفی را ایجاد کند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
مکمل‌های ب ۱۲ در اشکال مختلفی مثل کپسول، قرص، آمپول، قرص‌های ژلاتینی، قطره و حتی اسپری به بازار عرضه می‌شوند. چنانچه کمبود نداشته باشید، مصرف این مکمل‌ها ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی زیر شود.
• حالت تهوع
• استفراغ
• سردرد
• اسهال
• خستگی
• احساس ضعف
• احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌ها
همچنین، علائم زیر نیز میتواند با مصرف مکمل‌های b12 با دوز بالا در زمانی که کمبود ندارید مرتبط باشد. البته لازم به ذکر است که این عوارض جانبی کاملاً اثبات نشده‌اند.
• مشکلات پوستی: یک تحقیق که در سال 2015 انجام شد نشان داد که مصرف بیش از حد ویتامین B12 میتواند با بروز مشکلات پوستی مانند آکنه، روزاسه، ویتیلیگو و درماتیت آتوپیک مرتبط باشد.
• خطر سرطان روده بزرگ: در سال 2019 یک مطالعه نشان داد که مصرف دوز بالای این ویتامین در افراد مسن میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ شود.
• زمان بستری طولانی: یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که افراد دارای سطح بالای ویتامین ب ۱۲ به زمان بستری طولانی‌تری در بیمارستان نیاز داشتند. شرکت‌کنندگان در این مطالعه شامل افراد مسن و بدحال مبتلا به بیماری کبد، بیماری‌های کلیوی و سرطان بودند.
• شیمی‌درمانی ناموفق: یک مطالعه در سال 2019 بر روی افراد مبتلا به سرطان سینه انجام شد. این مطالعه نشان داد که نتایج شیمی‌درمانی افرادی که مکمل‌های ویتامین b12 مصرف می‌کردند نامطلوب‌تر است.
مشاوره با پزشک
عوارض جانبی آمپول ب ۱۲
اگر کمبود ویتامین b12 شما شدت داشته باشد، پزشک ممکن است آمپول تجویز کند. به این ترتیب، دوز بالایی از ویتامین b12 مستقیماً وارد بدنتان می‌شود و به مقابله با اثرات کمبود ویتامین کمک خواهد کرد.
به طور کلی، تزریق آمپول ب ۱۲ بی‌خطر است و به ندرت باعث ایجاد عوارض جانبی می‌شود. با وجود این، فرد در صورت تزریق ممکن است دچار عوارض جانبی خفیفی مانند اسهال و تورم شود. چنانچه این علائم از بین نرود یا تشدید شود، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
از دیگر عوارض نادر آمپول‌های ویتامین ب ۱۲ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
• بثورات جلدی یا کهیر
• گرفتگی عضلات
• خارش
• حالت تهوع و استفراغ
• سردرد
• سرگیجه و خستگی
• تکرر ادرار
• احساس تشنگی زیاد
• افزایش ضربان قلب
• تورم در اندام‌ها
علائم کمبود ویتامین ب ۱۲
اگرچه این ویتامین در مواد غذایی زیادی وجود دارد، اما کمبود ویتامین ب ۱۲ نسبتاً شایع است. کمبود ویتامین b12 میتواند علائم جسمی و روانی مختلفی ایجاد کند. چون میزان جذب ویتامین B12 با افزایش سن کاهش می‌یابد، کمبود آن در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود. البته این بدان معنا نیست که جوانان و کودکان نمی‌توانند به کمبود ویتامین ب۱۲ مبتلا شوند.
متأسفانه کمبود ویتامین ب۱۲ اغلب نادیده گرفته شده یا به اشتباه تشخیص داده می‌شود. اگر مشکوک به کمبود این ویتامین هستید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید و در صورت نیاز آزمایش انجام دهید. چنانچه سؤالات بیشتری در این رابطه دارید یا راهنمایی بیشتری می‌خواهید، می‌توانید با پزشکان متخصصان مدیست تماس بگیرید.
در ادامه به چند علامت شایع مرتبط با کمبود ویتامین ب۱۲ اشاره شده است.
• خستگی: سلول‌های بدن شما به ویتامین b12 نیاز دارند تا بتوانند به درستی عمل کنند. کمبود این ویتامین میتواند تولید طبیعی گلبول‌های قرمز را کاهش دهد. این به نوبه خود باعث کاهش اکسیژن‌رسانی در خون خواهد شد که میتواند منجر به خستگی و احساس ضعف شود.
• رنگ‌پریدگی یا زردی پوست: کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین ب۱۲ میتواند باعث شود که رنگ‌پریده به نظر برسید. این حالت در نتیجه کمبود گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود. کمبود این ویتامین همچنین میتواند باعث بروز بیماری به نام یرقان شود. این بیماری باعث خواهد شد که پوست و سفیدی چشم رنگ زرد به خود بگیرند.
• سردرد: کافی نبودن سطح ویتامین ب ۱۲ در بدن میتواند منجر به بروز عوارض عصبی از جمله سردرد شود. در واقع، سردرد یکی از شایع‌ترین علائم مربوط به کمبود ویتامین ب۱۲ هم در بزرگسالان و هم در کودکان است.
دیگر علائم مربوط به کمبود ویتامین b12 عبارتند از:
• علائم افسردگی
• مشکلات گوارشی
• مشکل در تمرکز و اختلال ذهنی
• درد و التهاب زبان و دهان
• خواب‌رفتگی دست و پا
مشاوره با دکتر تغذیه
دریافت مشاوره‌ها
تداخلات دارویی قرص ویتامین b12
چنانچه با هر یک از داروهای زیر تحت درمان هستید، به هیچ وجه نباید بدون مشورت با پزشک متخصص از مکمل‌های ویتامین ب ۱۲ استفاده کنید. داروهای مختلفی می‌توانند منجر به کاهش سطح ویتامین B12 در بدن شوند که عبارتند از:
• داروهای ضد تشنج مثل فنی‌توئین، فنوباربیتال، پریمیدون
• داروهای شیمی‌درمانی مخصوصاً متوترکسات
• کلشیسین که برای درمان نقرس مورد استفاده قرار می‌گیرد
• جداکننده اسیدهای صفراوی که برای کاهش کلسترول خون مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثل کلستیپول، کلستیرامین و کلسولام
• مسدودکننده‌های H2 که برای کاهش اسید معده مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثل سایمتیدین، فاموتیدین و رانیتیدین
• متفورمین، از این دارو برای درمان دیابت استفاده می‌شود
• مهارکننده‌های پمپ پروتون که برای کاهش اسید معده مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثل اسموپرازول، لانسوپرازول، امپرازول و رابپرازول
علاوه بر موارد فوق‌الذکر، از مصرف مکمل‌های ویتامین ب۱۲ من جمله قرص ب۱۲ همزمان با آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل تتراسایکلین بایستی خودداری شود. تتراسایکلین میتواند جذب و اثربخشی این مکمل را دچار مشکل کند. از همین رو، توصیه می‌شود که در ساعت‌های مختلفی از روز تتراسایکلین و قرص ویتامین b12 را مصرف کنید.
توجه داشته باشید که این قضیه راجع به تمام مکمل‌های ویتامین ب کمپلکس صدق می‌کند و فقط محدود به ویتامین ب۱۲ یا نوع قرص آن نمی‌شود. علاوه بر این، استفاده طولانی مدت از داروهای آنتی‌بیوتیک میتواند منجر به کاهش سطح این گروه از ویتامین‌های مهم در بدن شود. این به خصوص راجع به ویتامین‌های ب ۲، ب ۹ و ب ۱۲ و همچنین ویتامین H (بیوتین) صدق می‌کند. این ویتامین به عنوان بخشی از ویتامین‌های ب کمپلکس به حساب می‌آید.
موارد مصرف قرص ویتامین b12 چیست؟
متیل‌کوبالامین به شکل فعال ویتامین ب ۱۲ گفته می‌شود. سیانوکوبالامین رایج‌ترین نوع مورد استفاده این ویتامین در انواع مختلف مکمل‌ها است که بدن بایستی آن را به شکل فعال تبدیل کند.
از مکمل‌های ویتامین b12 معمولاً برای درمان کمبود ویتامین ب۱۲، مسمومیت با سیانید و بالا بودن سطح هموسیستئین در خون استفاده می‌شود. برای درمان زخم‌های شانکر، آلزایمر، آب مروارید، پوکی استخوان، خستگی و دیگر بیماری‌های پوستی نیز از مکمل ویتامین b12 استفاده می‌شود. البته باید اشاره کرد که شواهد علمی کافی وجود ندارد که اثرگذاری مکمل ویتامین ب۱۲ در درمان بسیاری از این بیماری‌ها را تأیید کند.
رایج‌ترین مورد مصرف مکمل‌های ویتامین b12 برای درمان کمبود آن است. از اشکال مختلف مکمل‌های b12 مثل قرص، آمپول یا اسپری بینی برای درمان افراد مبتلا به کمبود ویتامین b12 و پیشگیری از آن استفاده می‌شود.
بیماری ایمرسلوند – گراسبک یک بیماری ارثی نادر است که با کمبود ویتامین ب۱۲ مشخص می‌شود. تزریق مکمل b12 به مدت ۱۰ روز و سپس ادامه دادن تزریق به صورت ماهانه برای درمان این بیماری مؤثر است.
هیدروکسوکوبالامین که یک شکل طبیعی از ویتامین b12 است، برای درمان مسمومیت با سیانید استفاده می‌شود و شکل تزریقی آن میتواند مؤثر باشد. استفاده از مکمل ویتامین ب۱۲ برای درمان مسمومیت با سیانید توسط سازمان FDA آمریکا تأیید شده است.
سایر موارد مصرف مکمل ویتامین ب۱۲
• آفت دهان. به نظر می‌رسد که استفاده از پمادهای حاوی ویتامین b12 یا مصرف مکمل به صورت زیرزبانی میتواند به کاهش علائم آفت دهان کمک کند.
• هیپرهموسیستئینمی. به سطح بالای هموسیستئین در خون هیپرهموسیستئینمی گفته می‌شود. مصرف خوراکی ویتامین ب ۱۲ به همراه اسید فولیک و مکمل ویتامین ب ۶ میتواند میزان هموسیستئین را در خون کاهش دهد.
• درد عصبی ناشی از زونا. استفاده از تزریق زیرجلدی این ویتامین به شکل متیل‌کوبالامین ۶ بار در هفته و به مدت نهایتاً ۴ هفته میتواند به بهبود درد عصبی ناشی از زونا کمک کند. توجه داشته باشید که تزریق بایستی توسط متخصص انجام شود.
چه زمانی برای مصرف ویتامین b12 باید از پزشک مشورت بگیریم؟
قبل از هر چیزی باید در نظر داشته باشید که چرا به مصرف مکمل ویتامین ب۱۲ فکر می‌کنید. آیا چون گیاه‌خوار هستید می‌خواهید که مکمل مصرف کنید؟ یا یه این دلیل است که شخص دیگری به شما توصیه کرده است؟ یا آیا بدان خاطر است که می‌دانید کمبود ویتامین ب ۱۲ شایع است؟
اول از همه باید سطح ویتامین خون شما مورد بررسی قرار بگیرد. برای مصرف مکمل ویتامین b12 فارغ از اینکه چه نوع مکملی و برای چه مدت مصرف خواهید کرد، سطح خون شما باید آزمایش شود. همچنین، پس از کامل شدن دوره مصرف، باید دوز نگهدارنده تعیین شود. از همین رو، عاقلانه است که قبل از شروع مصرف مکمل‌های ویتامین ب۱۲ با پزشک خود مشورت کنید.
چنانچه مشکوک به علائم ناشی از کمبود ویتامین b12 هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند بر اساس علائمی که دارید و نتایج آزمایش خون تشخیص دهد که آیا مبتلا به کمبود ویتامین ب ۱۲ هستید یا خیر. در صورتی که مبتلا به کمبود این ویتامین باشید، مهم است که در اسرع وقت تشخیص داده شده و تحت درمان قرار بگیرید. این مسئله از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که اگرچه با درمان بسیاری از علائم بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی دیگر از مشکلات ممکن است غیر قابل برگشت باشند.
پزشک با انجام معاینه به دنبال علائم و نشانه‌های کمبود ویتامین ب ۱۲ خواهد بود. پزشک همچنین سیستم عصبی بیمار مانند رفلکس‌ها، حافظه، قدرت و احساس در اندام‌ها را به طور جداگانه بررسی می‌کند. با انجام آزمایش خون می‌توان متوجه میزان کمبود ویتامین ب ۱۲ در فرد شد و آزمایشات معده و روده نشان خواهد داد که کمبود احتمالی چه علت اساسی دارد.
ویتامین ب ۱۲ چه خواص و فوایدی دارد؟
همانطور که گفته شد، ویتامین B12 نقش‌های مختلف مهمی را در بدن ایفا می‌کند. با استفاده از یک رژیم غذایی مناسب یا مصرف مکمل‌های ویتامین ب ۱۲ می‌توانید نیاز روزانه بدن خود به این ویتامین را برآورده کنید. فواید و خواص ویتامین b12 یکی دو تا نیستند و میتواند به طرق مختلف برای بدن مفید و مؤثر باشد. در زیر به 8 فایده اساسی ویتامین B12 اشاره شده است که به لحاظ علمی اثبات شده‌اند.
• کمک به تشکیل گلبول‌های قرمز و پیشگیری از کم خونی. اگر سطح این ویتامین خیلی کم باشد، فرآیند تشکیل گلبول‌های قرمز تغییر می‌کند و متعاقباً کم خونی مگالوبلاستیک ایجاد می‌شود.
• پیشگیری از نقص‌های مادرزادی. ویتامین ب۱۲ نقش کلیدی در بارداری دارد و برای پیشگیری از بروز نقص‌های مادرزادی مغز و نخاع مهم است.
• پیشگیری از پوکی استخوان و کمک به سلامت استخوان‌ها. تحقیقات نشان داده‌اند که سطح پایین ویتامین b12 با افزایش خطر کاهش تراکم استخوان‌ها و پوکی استخوان مرتبط است.
• کاهش خطر دژنراسیون ماکولا. ویتامین ب ۱۲ به کاهش سطح هموسیستئین در خون کمک می‌کند. این به نوبه خود خطر دژنراسیون ماکولا را کاهش می‌دهد.
• بهبود خلق و خو و علائم افسردگی. بدن برای تولید سروتونین به ویتامین ب ۱۲ نیاز دارد. این ماده شیمیایی مسئول تنظیم خلق و خو است.
• کمک به جلوگیری از زوال نورون‌ها. ویتامین b12 ممکن است به جلوگیری از آتروفی مغز و کاهش حافظه کمک کند.
• کمک به افزایش سطح انرژی. ویتامین b12 در تولید انرژی بدن نقش دارد. چنانچه مبتلا به کمبود این ویتامین باشید، مصرف مکمل میتواند سطح انرژی بدنتان را افزایش دهد.
• کمک به بهبود سلامت قلب با کاهش هموسیستئین. ویتامین ب۱۲ میتواند سطح هموسیستئین خون را کاهش دهد. این آمینو اسید خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. با وجود این، به تحقیقات بیشتری در مورد تأثیر ویتامین ب۱۲ در کاهش این ریسک نیاز است.
کلام آخر مدیست
ویتامین ب ۱۲ کارکردهای مهمی را در بدن ایفا می‌کند و میتواند برای بدن به طرق مختلف مفید باشد. دریافت ویتامین B12 کافی از طریق رژیم غذایی بسیار مهم است. با این حال، اگر تغذیه مناسبی ندارید یا بدنتان به هر دلیل در جذب ویتامین ب۱۲ مشکل دارد، مکمل‌ها یک راهکار ساده هستند که می‌توانید میزان دریافت آن را افزایش دهید. اگر به راهنمایی و مشاوره نیاز دارید، کافیست تا با پزشکان کلینیک آنلاین مدیست تماس بگیرید.
